Changes

Jump to navigation Jump to search
सुधार जारि
Line 126: Line 126:     
==अयन का महत्व ==
 
==अयन का महत्व ==
उत्तरायण को दक्षिणायन से श्रेष्ठ माना गया है। सूर्य का उत्तरायण में पदार्पण प्रत्येक जन को प्राणहारी ठंड की समाप्ति एवं प्रत्यासन्न वसंत ऋतु के आगमन का शुभ संदेश देता है। इसमें दिन बडे होने लगते हैं और प्रकाश एवं प्राणदायिनी ऊष्मा की वृद्धि होने लगती है। जैसा कि श्रीमद्भगवद्गीता में उत्तरायण एवं दक्षिणायन के सन्दर्भ में वर्णित है - <blockquote>अग्निज्योतिरहः शुक्लः षण्मासा उत्तरायणम् । तत्र प्रयाता गच्छन्ति ब्रह्म ब्रह्मविदो जनाः॥ (भ०गी० ८, २४)</blockquote>'''भावार्थ -''' इस श्लोक में उत्तरायण को शुक्ल मार्ग से संबोधित किया गया है। अग्नि, ज्योति, दिन, शुक्ल पक्ष और उत्तरायण में जिन्होंने देह त्याग किया वे लोग ब्रह्म को प्राप्त कर मुक्त हो जाते हैं। पर दक्षिणायन में जिन्होंने शरीर त्याग किया उन्हैं चन्द्रलोक की प्राप्ति होती है, वे मुक्त नहीं होते।
+
उत्तरायण को दक्षिणायन से श्रेष्ठ माना गया है। सूर्य का उत्तरायण में पदार्पण प्रत्येक जन को प्राणहारी ठंड की समाप्ति एवं प्रत्यासन्न वसंत ऋतु के आगमन का शुभ संदेश देता है। इसमें दिन बडे होने लगते हैं और प्रकाश एवं प्राणदायिनी ऊष्मा की वृद्धि होने लगती है। जैसा कि श्रीमद्भगवद्गीता में उत्तरायण एवं दक्षिणायन के सन्दर्भ में वर्णित है - <blockquote>अग्निज्योतिरहः शुक्लः षण्मासा उत्तरायणम् । तत्र प्रयाता गच्छन्ति ब्रह्म ब्रह्मविदो जनाः॥ (भ०गी० ८, २४)</blockquote>'''भावार्थ -''' इस श्लोक में उत्तरायण को शुक्ल मार्ग से संबोधित किया गया है। अग्नि, ज्योति, दिन, शुक्ल पक्ष और उत्तरायण में जिन्होंने देह त्याग किया वे लोग ब्रह्म को प्राप्त कर मुक्त हो जाते हैं। पर दक्षिणायन में जिन्होंने शरीर त्याग किया उन्हैं चन्द्रलोक की प्राप्ति होती है, वे मुक्त नहीं होते। विष्णु पुराण में भी अयन के संदर्भ में प्रमाण प्राप्त होता है - <blockquote>अयनस्योत्तरस्यादौ मकरं याति भास्करः। ततः कुम्भं च मीनं च राशो! राश्यंतरं द्विज॥
 +
 
 +
त्रिष्वेतेष्वथ भुक्तेषु ततो वैषुवतीं गतिम् । प्रयाति सविता कुर्वन्नहोरात्रं ततः समम् ॥
 +
 
 +
ततो रात्रिः क्षयं याति वर्द्धतेऽनुदिनं दिनम् ॥ ततश्च मिथुनस्यान्ते परां काष्ठामुपागतः ॥ राशिं कर्कटकं प्राप्य कुरुते दक्षिणायनम् ॥ (विष्णु पुराण)<ref>[https://sa.wikisource.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%A3%E0%A5%81%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%A3%E0%A4%AE%E0%A5%8D/%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A5%80%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%B6%E0%A4%83/%E0%A4%85%E0%A4%A7%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%83_%E0%A5%AE विष्णु पुराण], द्वितीयांशः, अध्याय - 8, श्लोक - 28 - 31। </ref></blockquote>
    
==सारांश==
 
==सारांश==
739

edits

Navigation menu