Line 27: |
Line 27: |
| <blockquote>लौकिकपरीक्षकाणां यस्मिनर्थे बुद्धिसाम्यं सः दृष्टान्तः ॥२५॥ {दृष्टान्तलक्षणम्} (Nyay. Sutr. 1.1.25)<ref name=":4" /></blockquote> | | <blockquote>लौकिकपरीक्षकाणां यस्मिनर्थे बुद्धिसाम्यं सः दृष्टान्तः ॥२५॥ {दृष्टान्तलक्षणम्} (Nyay. Sutr. 1.1.25)<ref name=":4" /></blockquote> |
| ; 6. '''सिद्धान्तम् ॥ Siddhanta (Theory or Accepted Conclusions)''': A proposition or statement of fact asserted in the form "this is so" is called Theory. This also can be an object of cognition but yet is enunciated separately by itself because it is only when there are a number of different theories, and never otherwise, that the three forms of discussion - Discussion, Disagreement and Arguments. There are four kinds of Siddhantas namely | | ; 6. '''सिद्धान्तम् ॥ Siddhanta (Theory or Accepted Conclusions)''': A proposition or statement of fact asserted in the form "this is so" is called Theory. This also can be an object of cognition but yet is enunciated separately by itself because it is only when there are a number of different theories, and never otherwise, that the three forms of discussion - Discussion, Disagreement and Arguments. There are four kinds of Siddhantas namely |
− | :; सर्वतन्त्रसिद्धान्तः | + | :;# Sarvatantra (सर्वतन्त्रसिद्धान्तः) |
− | :; प्रतितन्त्रसिद्धान्तः | + | :;# Pratitantra (प्रतितन्त्रसिद्धान्तः) |
− | :; अधिकरणसिद्धान्तः | + | :;# Adhikarana (अधिकरणसिद्धान्तः) |
− | :; अभ्युपगमसिद्धान्तः | + | :;# Abhyupagama (अभ्युपगमसिद्धान्तः) |
| <blockquote>तन्त्राधिकरणाभ्युपगमसंस्थितिः सिद्धान्तः ॥२६॥{अभ्युपगमसिद्धान्तलक्षणम्} सः चतुर्विधः सर्वतन्त्रप्रतितन्त्राधिकरणाभ्युपगमसंस्थित्यर्थान्तरभावात्॥२७॥ {तन्त्रभेदौद्देशसूत्रम्} (Nyay. Sutr. 1.1.27)<ref name=":4" /></blockquote> | | <blockquote>तन्त्राधिकरणाभ्युपगमसंस्थितिः सिद्धान्तः ॥२६॥{अभ्युपगमसिद्धान्तलक्षणम्} सः चतुर्विधः सर्वतन्त्रप्रतितन्त्राधिकरणाभ्युपगमसंस्थित्यर्थान्तरभावात्॥२७॥ {तन्त्रभेदौद्देशसूत्रम्} (Nyay. Sutr. 1.1.27)<ref name=":4" /></blockquote> |
| <blockquote>सर्वतन्त्राविरुद्धः तन्त्रे अधिकृतः अर्थः सर्वतन्त्रसिद्धान्तः॥२८॥ {सर्वतन्त्रसिद्धान्तलक्षणम्}</blockquote> | | <blockquote>सर्वतन्त्राविरुद्धः तन्त्रे अधिकृतः अर्थः सर्वतन्त्रसिद्धान्तः॥२८॥ {सर्वतन्त्रसिद्धान्तलक्षणम्}</blockquote> |
Line 38: |
Line 38: |
| ; 7. '''अवयवः ॥ Avayavas (Factors of Inference or Premises)''' : When a conclusion has to be made, a number of words or sentences have to be used. The Pancha Avayavas (5 types of sentences) that are necessary for the proving of the conclusion are | | ; 7. '''अवयवः ॥ Avayavas (Factors of Inference or Premises)''' : When a conclusion has to be made, a number of words or sentences have to be used. The Pancha Avayavas (5 types of sentences) that are necessary for the proving of the conclusion are |
| <blockquote> प्रतिज्ञाहेतूदाहरणोपनयनिगमनानि अवयवाः ॥३२॥ {अवयवौद्देशसूत्रम्} (Nyay. Sutr. 1.1.32)<ref name=":4" /></blockquote> | | <blockquote> प्रतिज्ञाहेतूदाहरणोपनयनिगमनानि अवयवाः ॥३२॥ {अवयवौद्देशसूत्रम्} (Nyay. Sutr. 1.1.32)<ref name=":4" /></blockquote> |
− | :; Pratijna (प्रतिज्ञा) | + | :;# Pratijna (प्रतिज्ञा) |
− | :; Hetu (हेतुः) | + | :;# Hetu (हेतुः) |
− | :; Udaharana (उदाहरणम्) | + | :;# Udaharana (उदाहरणम्) |
− | :; Upanaya (उपनयः) | + | :;# Upanaya (उपनयः) |
− | :; Nigamana (निगमनम्) | + | :;# Nigamana (निगमनम्) |
| <blockquote> साध्यनिर्देशः प्रतिज्ञा॥३३॥ {प्रतिज्ञालक्षणम्}</blockquote> | | <blockquote> साध्यनिर्देशः प्रतिज्ञा॥३३॥ {प्रतिज्ञालक्षणम्}</blockquote> |
| <blockquote> उदाहरणसाधर्म्यात्साध्यसाधनं हेतुः॥३४॥ {हेतुलक्षणम्} तथा वैधर्म्यात्॥३५॥ {हेतुलक्षणम्} </blockquote> | | <blockquote> उदाहरणसाधर्म्यात्साध्यसाधनं हेतुः॥३४॥ {हेतुलक्षणम्} तथा वैधर्म्यात्॥३५॥ {हेतुलक्षणम्} </blockquote> |