Changes

Jump to navigation Jump to search

Sandhi (सन्धिः) (view source)

Revision as of 12:48, 8 September 2022

12,622 bytes added ,  12:48, 8 September 2022
Adding content
Line 1,865: Line 1,865:     
4. मरुत्तः / मरुत्त्तः             4. प्रत्तम् / प्रत्त्तम्
 
4. मरुत्तः / मरुत्त्तः             4. प्रत्तम् / प्रत्त्तम्
 +
 +
== विसर्गसन्धिः ==
 +
 +
=== ससजुषो रूँः (८-२-६६) ===
 +
ससजुषः रुः
 +
 +
० स् + सजुषः - ससजुष् - षष्ठी विभक्ति
 +
 +
० रूँः - रूँ - प्रथमा विभक्ति
 +
 +
० अनुवृत्तिः ?
 +
 +
० पदस्य - पद - षष्ठी विभक्ति
 +
 +
पद-स् => रूँ
 +
 +
==== Application of ससजुषो रूँः ====
 +
० हरिभिस्
 +
 +
० हरिभि स्
 +
 +
० हरिभि र्
 +
 +
० हरिभिर्
 +
 +
==== अभ्यास I ====
 +
1. रमायास्        1. हनूमतस्
 +
 +
2.                     2.
 +
 +
3.                     3.
 +
 +
4. रमायार्            4. हनूमतर्
 +
 +
1. ससजुषस्      1. अग्निस्
 +
 +
2.                     2.
 +
 +
3.                     3.
 +
 +
4. ससजुषर्          4. अग्निर्
 +
 +
=== भोभगोऽघोऽपूर्वस्य योऽशि (८-३-१७) ===
 +
भोभगोऽघोऽपूर्वस्य यः अशि
 +
 +
० भोभगोऽघोऽपूर्वस्य - भोभगोऽघोऽपूर्व - षष्ठी विभक्ति
 +
 +
० यः - य्- प्रथमा-विभक्ति
 +
 +
० अशि - अश्- सप्तमी-विभक्ति
 +
 +
० अनुवृत्ति:?
 +
 +
० रोँ: - रूँ - षष्ठी-विभक्ति
 +
 +
भो/भगो/अघो/अ र् (रूँ)अश् => भो/भगो/अघो/अ य् अश्
 +
 +
==== Application of भोभगोऽघोऽपूर्वस्य योऽशि ====
 +
० रामास् अत्र
 +
 +
० रामा स् अ त्र
 +
 +
० रामा र् अ त्र
 +
 +
० रामा य् अत्र
 +
 +
० रामा अत्र (लोपः शाकल्यस्य)
 +
 +
==== अभ्यास I ====
 +
1. मन्त्रस् इति    1. अर्जुनस् उवाच
 +
 +
2.                     2.
 +
 +
3.                     3.
 +
 +
4. मन्त्र इति          4. अर्जुन उवाच
 +
 +
 +
1. नरास ददति   1. अग्निस् इन्द्रः
 +
 +
2.                     2.
 +
 +
3.                     3.
 +
 +
4. नरा ददति         4. अग्निरिन्द्रः
 +
 +
=== अतो रोँरप्लुतादप्लुते (६-१-११३) ===
 +
अतः रोँ: अप्लुताद् अप्लुते
 +
 +
० अतः - अत् - पञ्चमी विभक्ति
 +
 +
० रोँ: - रुँ - षष्ठी विभक्ति
 +
 +
० अनुवृत्तिः -
 +
 +
० उत् - उत् - प्रथमा विभक्ति
 +
 +
० अति - अत् - सप्तमी विभक्ति
 +
 +
अत् रूँ अत् => अत् उ अत्
 +
 +
==== Application of अतो रोँरप्लुतादप्लुते ====
 +
० रामस् अत्र
 +
 +
० राम स् अ त्र
 +
 +
० राम र् अ त्र
 +
 +
० राम उ अ त्र
 +
 +
० रामो अत्र
 +
 +
० रामोऽत्र
 +
 +
==== अभ्यास I ====
 +
1. मन्त्रस् अस्ति             1. कृष्णस् अनिरुद्धः
 +
 +
2.                                 2.
 +
 +
3.                                 3.
 +
 +
4. मन्त्रोऽस्ति                     4. कृष्णोऽनिरुद्धः
 +
 +
 +
1. शूरस् अयम्              1. अग्निस् अत्र
 +
 +
2.                                 2.
 +
 +
3.                                 3.
 +
 +
4. शूरोऽयम्                      4. अग्निरत्र
 +
 +
=== हशि च (६-१-११४) ===
 +
० हशि - हश्- सप्तमी विभक्ति
 +
 +
० अनुवृत्तिः -
 +
 +
० अतः - अत् - पञ्चमी विभक्ति
 +
 +
० रोँ: - रूँ - षष्ठी विभक्ति
 +
 +
० उत् - उत् - प्रथमा विभक्ति
 +
 +
अत् रुँ हश् => अत् उ हश्
 +
 +
==== Application of हशि च ====
 +
० पुरुषस् याति
 +
 +
० पुरुष स् य् आति
 +
 +
० पुरुष र् य् आति
 +
 +
० पुरुष उ य् आति
 +
 +
० पुरुषो याति
 +
 +
==== अभ्यास I ====
 +
1. रामस् हसति             1. सूर्यस् धारयति
 +
 +
2.                                 2.
 +
 +
3.                                 3.
 +
 +
4. रामो हसति                   4. सूर्यो धारयति
 +
 +
 +
1. कृष्णस् ददाति            1. भीमस् गायति
 +
 +
2.                                 2.
 +
 +
3.                                 3.
 +
 +
4. कृष्णो ददाति                 4. भीमो गायति
 +
 +
==== अभ्यास II ====
 +
1. हरिस् त्रायते              1. शिवस् वन्द्यः
 +
 +
2.                                 2.
 +
 +
3.                                 3.
 +
 +
4. हरिर् त्रायते                   4. शिवो वन्द्यः
 +
 +
=== रो रि (८-३-१४) ===
 +
रः रि
 +
 +
० रः - र् - षष्ठी विभक्ति
 +
 +
० रि - र् - सप्तमी विभक्ति
 +
 +
० अनुवृत्तिः –
 +
 +
० लोपः - प्रथमा विभक्ति
 +
 +
र् र् => र
 +
 +
==== Application of रो रि ====
 +
० निर् रक्तम्
 +
 +
० नि र् र् अक्तम्
 +
 +
० नि र् अक्तम्
 +
 +
० नि रक्तम्
 +
 +
==== अभ्यास I ====
 +
1. दुर् रक्तम्     1. अग्निस् रथः
 +
 +
2.                     2.
 +
 +
3.                     3.
 +
 +
4. दु रक्तम्           4. अग्नि रथः
 +
 +
 +
1. इन्दुस् रमते   1. प्रातर् राजकार्यः
 +
 +
2.                     2.
 +
 +
3.                     3.
 +
 +
4. इन्दु रमते         4. प्रात राजकार्यः
 +
 +
=== ढ्रलोपे पूर्वस्य दीर्घो५णः (६-३-१११) ===
 +
ढ्रलोपे पूर्वस्य दीर्घः अणः
 +
 +
० पूर्वस्य - षष्ठी विभक्ति
 +
 +
० ढ्रलोपे - ढ्रलोप - सप्तमी विभक्ति
 +
 +
० दीर्घः - प्रथमा विभक्ति
 +
 +
० अणः - अण् - षष्ठी विभक्ति
 +
 +
अण् <ढ्रलोप> => दीर्घः < ढ्रलोप>
 +
 +
==== Application of ढ्रलोपे पूर्वस्य दीर्घोऽणः ====
 +
० निर् रक्तम्
 +
 +
० नि र् र् अक्तम्
 +
 +
० नि र् अक्तम्
 +
 +
० नि <ढ्रलोप> रक्तम्
 +
 +
० न् इ <ढ्रलोप> रक्तम्
 +
 +
०  न ई रक्तम्
 +
 +
० नीरक्तम्
 +
 +
==== अभ्यास I ====
 +
1. दुर् रक्तम्     1. अग्निस् रथः
 +
 +
2.                     2.
 +
 +
3.                     3.
 +
 +
4. दू रक्तम्           4. अग्नी रथः
 +
 +
 +
1. इन्दुस् रमते   1. रामस् राजमणिः
 +
 +
2.                     2.
 +
 +
3.                     3.
 +
 +
4. इन्दू रमते         4. रामो राजमणिः
 +
 +
० प्रातर् राजकार्यः ?
 +
 +
=== खरवसानयोर्विसर्जनीयः (८-३-१५) ===
 +
खरवसानयोः विसर्जनीयः
 +
 +
० खरवसानयोः - खर्+अवसान - सप्तमी विभक्ति
 +
 +
० विसर्जनीयः - प्रथमा विभक्ति
 +
 +
० अनुवृत्तिः -
 +
 +
० रः - र् - षष्ठी विभक्ति
 +
 +
र् खर्/अवसान => : खर्/अवसान
 +
 +
==== Application of खरवसानयोर्विसर्जनीयः   ====
 +
० वृक्षस् तरति
 +
 +
० वृक्ष स् तरति
 +
 +
० वृक्ष र् तरति
 +
 +
० वृक्षः तरति
 +
 +
==== अभ्यास I ====
 +
1. वृक्षस्            1. रामस् त्रायते
 +
 +
2.                     2.
 +
 +
3.                     3.
 +
 +
4. वृक्षः               4. रामः त्रायते
 +
 +
 +
1. मनस् चञ्चलम्           1. प्रातर् तनोति
 +
 +
2.                                 2.
 +
 +
3.                                 3.
 +
 +
4. मनः चञ्चलम्                 4. प्रातः तनोति
 +
 +
० रामः छाया ?
 +
 +
=== विसर्जनीयस्य सः (८-३-३४) ===
 +
० विसर्जनीयस्य - विसर्जनीय - षष्ठी विभक्ति
 +
 +
० सः - स् - प्रथमा विभक्ति
 +
 +
 ० अनुवृत्तिः -
 +
 +
० खरि - सप्तमी विभक्ति
 +
 +
<nowiki>:</nowiki> खर् => स् खर्
 +
 +
==== Application of विसर्जनीयस्य सः ====
 +
० वृक्षस् चरति
 +
 +
० वृक्ष स् चरति
 +
 +
० वृक्ष र् चरति
 +
 +
० वृक्षः चरति
 +
 +
० वृक्षस् चरति
 +
 +
० वृक्षश् चरति
 +
 +
० वृक्षश्चरति
 +
 +
==== अभ्यास I ====
 +
1. वृक्षस्                        1. रामस् त्रायते
 +
 +
2.                                 2.
 +
 +
3.                                 3.
 +
 +
4. वृक्षः                           4. रामस्त्रायते
 +
 +
1. मनस् चञ्चलम्            1. प्रातर् तनोति
 +
 +
2.                                 2.
 +
 +
3.                                 3.
 +
 +
4. मनश्चञ्चलम्                   4. प्रातस्तनोति
 +
 +
० रामश्छाया
 +
 +
==== Assignment ====
 +
Look into the following sutras -
 +
 +
० नश्छव्यप्रशान् (८-३-७)
 +
 +
० शर्परे विरसर्जनीयः(८-३-३५)
 +
 +
० वा शरि (८-३-३६)
 +
 +
० कुप्वोः :कःपौ च (८-३-३७)
 +
 +
=== एतत्तदोः सुलोपोऽकोरनञ्समासे हलि (६/१/१३२) ===
 +
एतत्तदोः सुलोपः हलि
 +
 +
० एतत्तदोः - एतत् +तत् - षष्ठी विभक्ति
 +
 +
 ० सुलोपः - प्रथमा विभक्ति
 +
 +
० हलि - सप्तमी विभक्ति
 +
 +
० अनुवृत्तिः - ?
 +
 +
एतत्/तत् सु हल् => एतत्/तत् हल्
 +
 +
==== Application of एतत्तदोः सुलोपोऽकोरनसमासे हलि ====
 +
० सस् भुङ्कते
 +
 +
० स स् भुङ्कते
 +
 +
० स भुङ्कते
 +
 +
==== अभ्यास I ====
 +
1. एषस् ददाति             1. सस् शम्भुः
 +
 +
2.                                 2.
 +
 +
3.                                 3.
 +
 +
4. एष ददाति                    4. स शम्भुः
 +
 +
 +
1. एषस् विष्णुः              1. एषस् अत्र
 +
 +
2.                                 2.
 +
 +
3.                                 3.
 +
 +
4. एष विष्णुः                     4. एषोऽत्र
 
[[Category:Vyakarana]]
 
[[Category:Vyakarana]]
Retrieved from ‘https://dharmawiki.org/index.php/Special:MobileDiff/134261’

Navigation menu