| Line 78: |
Line 78: |
| | | | |
| | == धर्मशास्त्र प्रस्तुति के लिये बिन्दु == | | == धर्मशास्त्र प्रस्तुति के लिये बिन्दु == |
| − | () धर्म की व्याख्याएँ / धर्म की व्याप्ति / त्रिवर्ग की व्याप्ति : सर्वे भवन्तु सुखिन: लक्ष्य हेतु धर्म : संस्कृति
| + | |
| − | () व्यापक धर्मशास्त्र के प्रस्तुति की आवश्यकता: * पूर्व धर्मशास्त्रों की व्यापकता(?) * व्यापकता की आवश्यकता
| + | === धर्म की व्याख्याएँ === |
| − | () व्यक्तिगत धर्म / पञ्चविध (कोष) पुरुष धर्म / चतुर्विध पुरूषार्थ /स्वधर्म (वर्णधर्म)
| + | धर्म की व्याप्ति / त्रिवर्ग की व्याप्ति : सर्वे भवन्तु सुखिन: लक्ष्य हेतु धर्म : संस्कृति |
| − | शरीरधर्म २. मन-धर्म ३. बुद्धि-धर्म ४. चित्त-धर्म | + | |
| − | () सामाजिक संबंधों में धर्म
| + | === व्यापक धर्मशास्त्र के प्रस्तुति की आवश्यकता === |
| − | व्यक्ति-व्यक्ति : पुरूष-पुरूष या स्त्री-स्त्री १.१ पारिवारिक रिश्ते १.२ पड़ोसी १.३ अतिथि १.४ शत्रु/विरोधक १.५ मित्र/सहायक १.६ सहकारी १.७ अपरिचित १.८ मालिक/नौकर १.९ चरित्रहीन स्त्री/पुरूष १.१० व्यसनी १,११ जरूरतमंद १.१२ समव्यवसायी १.१३ भिन्न व्यवसायी १.१४ याचक १.१५ भिन्न भाषी १.१६ विक्रेता\क्रेता १.१७ भिन्न राष्ट्रीय | + | * पूर्व धर्मशास्त्रों की व्यापकता |
| − | व्यक्ति-व्यक्ति : पुरूष-स्त्री १.१ पारिवारिक रिश्ते १.२ पड़ोसी १.३ अतिथि १.४ शत्रु/विरोधक १.५ मित्र/सहायक १.६ सहकारी १.७ अपरिचित १.८ मालिक/नौकर १.९ चरित्रहीन स्त्री/पुरूष १.१० व्यसनी १,११ जरूरतमंद १.१२ समव्यवसायी १.१३ भिन्न व्यवसायी १.१४ याचक १.१५ भिन्न भाषी १.१६ विक्रेता\क्रेता १.१७ भिन्न राष्ट्रीय | + | |
| − | व्यक्ति-समाज : ३.१ व्यक्ति-परिवार ३.२ व्यति-जाति ३.३ पड़ोसी ३.४ सामाजिक संगठन ३.५ व्यक्ति-व्यवस्था ३.६ व्यक्ति-राष्ट्र ३.७ व्यक्ति-विश्व समाज ३.८ व्यक्ति भिन्न भाषी ३.९ परप्रांतीय ३.१० परदेसी | + | * व्यापकता की आवश्यकता |
| − | समाज-समाज : ४.१ अंतर्राष्ट्रीय : ४.१.१ शत्रु ४.१.२ मित्र ४.१.३ तटस्थ | + | |
| − | ४.२ अंतर्देशीय ४.१.१ प्रांत-प्रांत ४.१.२ जनपद-जनपद ४.१.३ भाषिक समूह ४.१.४ पंथ समूह ४.१.५ राष्ट्रीय समूह ४.१.६ अराष्ट्रीय समूह ४.१.७ राष्ट्रद्रोही समूह ४.१.८ विदेशी ४.१.९ समव्यवासायी ४.१.१० जाति-जाति ४.१.११ परिवार परिवार
| + | === व्यक्तिगत धर्म / पञ्चविध (कोष) पुरुष धर्म / चतुर्विध पुरूषार्थ /स्वधर्म (वर्णधर्म) === |
| − | () सृष्टिगत सम्बन्धों में धर्म
| + | * शरीरधर्म |
| − | १. मनुष्य-अन्य जीव : १.१ मनुष्य-पालतू प्राणी : १.१.१ शाकाहारी १.१.२ मांसाहारी १.२ मनुष्य अन्य प्राणी : १.२.१ थलचर : १.२.१.१ शाकाहारी १.२.१.२ मांसाहारी १.२.२ जलचर और १.२.३ नभचर
| + | * मन-धर्म |
| − | १.३ मनुष्य-वनस्पति : १.३.१ जमीन के नीचे १.३.२ जमीन के ऊपर १.३.३ वनस्पति/औषधी १.३.४ खानेयोग्य/अन्न १.३.५ अखाद्य/जहरीली १.३.६ नशीली १.४ मनुष्य-कृमि/कीटक/सूक्ष्म जीव १.४.१ सहायक १.४.२ हानिकारक २. मनुष्य-जड़ प्रकृति / पंचमहाभूत २.१ अनवीकरणीय/खनिज २.१.१ ठोस २.१.२ द्रव २.१.३ वायु (इंधन) २.२ नवीकरणीय : २.२.१ वायु/हवा २.२.२ जल २.२.३ सूर्यप्रकाश २.२.४ लकड़ी
| + | * बुद्धि-धर्म |
| − | () आपद्धर्म : १. प्राकृतिक आपदा २. मानव निर्मित आपदा (लगभग उपर्युक्त सभी विषयों में)
| + | * चित्त-धर्म |
| | + | |
| | + | === सामाजिक संबंधों में धर्म === |
| | + | |
| | + | ==== व्यक्ति-व्यक्ति : पुरूष-पुरूष या स्त्री-स्त्री ==== |
| | + | # पारिवारिक रिश्ते |
| | + | # पड़ोसी |
| | + | # अतिथि |
| | + | # शत्रु/विरोधक |
| | + | # मित्र/सहायक |
| | + | # सहकारी |
| | + | # अपरिचित |
| | + | # मालिक/नौकर |
| | + | # चरित्रहीन स्त्री/पुरूष |
| | + | # व्यसनी |
| | + | # जरूरतमंद |
| | + | # समव्यवसायी |
| | + | # भिन्न व्यवसायी |
| | + | # याचक |
| | + | # भिन्न भाषी |
| | + | # विक्रेता \ क्रेता |
| | + | # भिन्न राष्ट्रीय |
| | + | |
| | + | ==== व्यक्ति-व्यक्ति : पुरूष-स्त्री ==== |
| | + | # पारिवारिक रिश्ते |
| | + | # पड़ोसी |
| | + | # अतिथि |
| | + | # शत्रु/विरोधक |
| | + | # मित्र/सहायक |
| | + | # सहकारी |
| | + | # अपरिचित |
| | + | # मालिक/नौकर |
| | + | # चरित्रहीन स्त्री/पुरूष |
| | + | # व्यसनी |
| | + | # जरूरतमंद |
| | + | # समव्यवसायी |
| | + | # भिन्न व्यवसायी |
| | + | # याचक |
| | + | # भिन्न भाषी |
| | + | # विक्रेता\क्रेता |
| | + | # भिन्न राष्ट्रीय |
| | + | |
| | + | ==== व्यक्ति-समाज ==== |
| | + | # व्यक्ति-परिवार |
| | + | # व्यति-जाति |
| | + | # पड़ोसी |
| | + | # सामाजिक संगठन |
| | + | # व्यक्ति-व्यवस्था |
| | + | # व्यक्ति-राष्ट्र |
| | + | # व्यक्ति-विश्व समाज |
| | + | # व्यक्ति भिन्न भाषी |
| | + | # परप्रांतीय |
| | + | # परदेसी |
| | + | |
| | + | ==== समाज-समाज ==== |
| | + | # अंतर्राष्ट्रीय: |
| | + | ## शत्रु |
| | + | ## मित्र |
| | + | ## तटस्थ |
| | + | # अंतर्देशीय |
| | + | ## प्रांत-प्रांत |
| | + | ## जनपद-जनपद |
| | + | ## भाषिक समूह |
| | + | ## पंथ समूह |
| | + | ## राष्ट्रीय समूह |
| | + | ## अराष्ट्रीय समूह |
| | + | ## राष्ट्रद्रोही समूह |
| | + | ## विदेशी |
| | + | ## समव्यवासायी |
| | + | ## जाति-जाति |
| | + | ## परिवार परिवार |
| | + | |
| | + | === सृष्टिगत सम्बन्धों में धर्म === |
| | + | # मनुष्य-अन्य जीव: |
| | + | ## मनुष्य-पालतू प्राणी: |
| | + | ### शाकाहारी |
| | + | ### मांसाहारी |
| | + | ## मनुष्य अन्य प्राणी: |
| | + | ### थलचर: |
| | + | #### शाकाहारी |
| | + | #### मांसाहारी |
| | + | ### जलचर |
| | + | ### नभचर |
| | + | ## मनुष्य-वनस्पति: |
| | + | ### जमीन के नीचे |
| | + | ### जमीन के ऊपर |
| | + | ### वनस्पति/औषधी |
| | + | ### खानेयोग्य / अन्न |
| | + | ### अखाद्य / जहरीली |
| | + | ### नशीली |
| | + | ## मनुष्य-कृमि / कीटक / सूक्ष्म जीव |
| | + | ### सहायक |
| | + | ### हानिकारक |
| | + | ## मनुष्य-जड़ प्रकृति / पंचमहाभूत |
| | + | ### अनवीकरणीय/खनिज |
| | + | #### ठोस |
| | + | #### द्रव |
| | + | #### वायु (इंधन) |
| | + | ### नवीकरणीय |
| | + | #### वायु/हवा |
| | + | #### जल |
| | + | #### सूर्यप्रकाश |
| | + | #### लकड़ी |
| | + | |
| | + | === आपद्धर्म === |
| | + | # प्राकृतिक आपदा |
| | + | # मानव निर्मित आपदा (लगभग उपर्युक्त सभी विषयों में) |
| | | | |
| | == परिवर्तन के पुरोधा == | | == परिवर्तन के पुरोधा == |