76
edits
Changes
Jump to navigation
Jump to search
Line 84:
Line 84: + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
Adding content
* जिह्वामूलीयस्य जिह्वामूलम् - जिह्वामूलीय काकःकाकः, :ख
* जिह्वामूलीयस्य जिह्वामूलम् - जिह्वामूलीय काकःकाकः, :ख
* नासिका अनुस्वारस्य - = अनुस्वारः
* नासिका अनुस्वारस्य - = अनुस्वारः
== प्रयत्न ==
There are two types of प्रयत्न . Might loosely translate as effort
० आभ्यन्तर-प्रयत्न (internal effort)
० बाह्य-प्रयत्न (external effort)
=== '''आभ्यन्तर-प्रयत्न (internal effort)''' ===
There are five types of आभ्यन्तर-प्रयत्न -
० स्पृष्ट-प्रयत्न -क to म (कादयो मावसानाः स्पर्शाः, स्पृष्टः स्पर्शानाम् )
० ईषद्-स्पृष्ट-प्रयत्न -य र ल व (यरलवा अन्तस्थाः, ईषत्-स्पृष्टः अन्तस्थानाम् )
० विवृत-प्रयत्न- स्वराः (अचः स्वराः, विवृतः स्वराणां च )
० ईषद्-विवृत-प्रयत्न-श ष स ह (शषसह ऊष्माणः, ईषद्विवृतः ऊष्मणाम् )
० संवृत - ह्रस्वस्य अवर्णस्य प्रयोगे संवृतम्
=== '''बाह्य-प्रयत्न''' ===
There are eleven types of बाह्य-प्रयत्न -
० संवार - (हश् वर्णाः)
० विवार (खर् वर्णाः)
० नाद (हश् वर्णाः)
० घोष (हश् वर्णाः)
० श्वास (खर् वर्णाः)
० अघोष (खर् वर्णाः)
० अल्पप्राण (प्रथम-तृतीय-पञ्चम-वर्णाः यरलवाः)
० महाप्राण (द्वितीय-चतुर्थ-वर्णाः शषसहाः)
० उदात्त (उच्चैरुदात्तः)
० अनुदात्त (नीचैरनुदात्तः)
० स्वरित (समाहरस्वरितः)
== सवर्ण ==
'''तुल्यास्य-प्रयत्नं सवर्णम् (१-१-९)'''
The two varnas that are having same स्थान and आभ्यन्तर-प्रयत्न are called सवर्ण to each other.
Eg:
० अ - स्थानं - कण्ठः, आभ्यन्तर-प्रयत्नः = विवृतः
आ - स्थानं - कण्ठः, आभ्यन्तर-प्रयत्नः = विवृतः
Therefore, अ , आ are सवर्ण to each other.
० त् - स्थानं - दन्तः, आभ्यन्तर-प्रयत्नः = स्पृष्टः
ध् - स्थानं - दन्तः, आभ्यन्तर-प्रयत्नः = स्पृष्टः
Therefore त, ध are सवर्ण to each other.
० त् - स्थानं - दन्तः, आभ्यन्तर-प्रयत्नः = स्पृष्टः
ल् - स्थानं - दन्तः, आभ्यन्तर-प्रयत्नः = ईषत्स्पृष्टः
Therefore त् ल् are NOT सवर्ण to each other.
== References ==
== References ==
[[Category:Vyakarana]]
[[Category:Vyakarana]]