Utsarga Apavada Vyavastha (उत्सर्गापवादव्यवस्था)

From Dharmawiki
Jump to navigation Jump to search

Provision for conflict resolution in the choice of sutras during application.

Conflicts in सूत्र Application

Multiple सूत्रऽ applicable in अष्टाध्यायी

० यदि इमे

           ० इको यण् अचि

           ० अकः सवर्णे दीर्घः

० रामे अस्ति

           ० एचोऽयवायावः

           ० एङः पदान्तादति

० वन ओषधिः

० आद् गुणः

           ० वृद्धिरेचि

तक्र-कौण्डिण्य-न्याय

० तक्र-कौण्डिण्य-न्याय

           ० छात्रेभ्यो दधि दीयताम् । । तक्रं कौण्डिण्याय ।।

           ० Give curd to all the Students

Buttermilk to कौण्डिण्य

० कौण्डिण्य is also a student.

० छात्राः / Students set is bigger.

० कौण्डिण्य is a subset of Students set.

० So what should be given to कौण्डिण्य - Curd or Buttermilk or Both?

Let us analyse the rules

० Rule 1: Give Curd to all students

० Rule 2: Give Buttermilk to कौण्डिण्य

           ० Compare Rule 1 Rule 2 w.r.t. scope.

           ० Rule-1 has bigger scope relative to Rule 2

० What we can understand

           ० Rule 1 is General Rule for the whole set.

           ० Rule 2 is exception to Rule 1 but specific to a subset.

० Therefore, only Rule 2 is applicable in case of कौण्डिण्य.

उत्सर्ग-अपवाद व्यवस्था

Summary

General Rule - उत्सर्ग- सूत्र

Exception - अपवाद - सूत्र