3,561
edits
Changes
Jump to navigation
Jump to search
Adiparva Adhyaya 41 (आदिपर्वणि अध्यायः ४१) (view source)
Revision as of 17:10, 16 October 2019
, 17:10, 16 October 2019new pg
सौतिरुवाच
एवमुक्तः स तेजस्वी शृङ्गी कोपसमन्वितः।
मृतधारं गुरुं श्रुत्वा पर्यतप्यत मन्युना॥ 1-41-1
स तं कृशमभिप्रेक्ष्य सूनृतां वाचमुत्सृजन्।
अपृच्छत्तं कथं तातः स मेऽद्य मृतधारकः॥ 1-41-2
कृश उवाच
राज्ञा परिक्षिता तात मृगयां परिधावता।
अवसक्तः पितुस्तेऽद्य मृतः स्कन्धे भुजङ्गमः॥ 1-41-3
शृङ्ग्युवाच
किं मे पित्रा कृतं तस्य राज्ञोऽनिष्टं दुरात्मनः।
ब्रूहि तत्कृश तत्त्वेन पश्य मे तपसो बलम्॥ 1-41-4
कृश उवाच
स राजा मृगयां यातः प[रि]रीक्षिदभिमन्युजः।
ससार मृगमेकाकी विद्ध्वा बाणेन शीघ्रगम्॥ 1-41-5
न चापश्यन्मृगं राजा चरंस्तस्मिन्महावने।
पितरं ते स दृष्ट्वैव पप्रच्छानभिभाषिणम्॥ 1-41-6
तं स्थाणुभूतं तिष्ठन्तं क्षुत्पिपासाश्रमातुरः।
पुनः पुनर्मृगं नष्टं पप्रच्छ पितरं तव॥ 1-41-7
स च मौनव्रतोपेतो नैव तं प्रत्यभाषत।
तस्य राजा धनुष्कोट्या सर्पं स्कन्धे समा[स]सृजत्॥ 1-41-8
शृङ्गिंस्तव पिता सोऽपि तथैवास्ते यतव्रतः।
सोऽपि राजा स्वनगरं प्रस्थितो गजसाह्वयम्॥ 1-41-9
सौतिरुवाच
श्रुत्वैवमृषिपुत्रस्तु शवं कन्धे प्रतिष्ठितम्।
कोपसंरक्तनयनः प्रज्वलन्निव मन्युना॥ 1-41-10
आविष्टः स हि कोपेन शशाप नृपतिं तदा।
वार्युपस्पृश्य तेजस्वी क्रोधवेगबलात्कृतः॥ 1-41-11
शृङ्ग्युवाच
योऽसौ वृद्धस्य तातस्य तथा कृच्छ्रगतस्य ह।
स्कन्धे मृतं समास्राक्षीत्पन्नगं राजकिल्बिषी॥ 1-41-12
तं पापमतिसंक्रुद्धस्तक्षकः पन्नगेश्वरः।
आशीविषस्तिग्मतेजा मद्वाक्यबलचोदितः॥ 1-41-13
सप्तरात्रादितो नेता यमस्य सदनं प्रति।
द्विजानामवमन्तारं कुरूणामयशस्करम्॥ 1-41-14
सौतिरुवाच
इति शप्त्वातिसंक्रुद्धः शृङ्गी पितरमभ्यगात्।
आसीनं गोव्रजे तस्मिन्वहन्तं शवपन्नगम्॥ 1-41-15
स तमालक्ष्य पितरं शृङ्गी स्कन्धगतेन वै।
शवेन भुजगेनासीद्भूयः क्रोधसमाकुलः॥ 1-41-16
दुःखाच्चाश्रूणि मुमुचे पितरं चेदमब्रवीत्।
श्रुत्वेमां धर्षणां तात तव तेन दुरात्मना॥ 1-41-17
राज्ञा प[रि]रीक्षिता कोपादशपं तमहं नृपम्।
यथार्हति स एवोग्रं शापं कुरुकुलाधमः॥ 1-41-18
सप्तमेऽहनि तं पापं तक्षकः पन्नगोत्तमः।
वैवस्वतस्य सदनं नेता परमदारुणम्।
तमब्रवीत्पिता ब्रह्मंस्तथा कोपसमन्वितम्॥ 1-41-19
शमीक उवाच
न मे प्रियं कृतं तात नैष धर्मस्तपस्विनाम्।
वयं तस्य नरेन्द्रस्य विषये निवसामहे॥ 1-41-20
न्यायतो रक्षितास्तेन तस्य शापं न रोचये।
सर्वथा वर्तमानस्य राज्ञो ह्यस्मद्विधैः सदा।
क्षन्तव्यं पुत्र धर्मो हि हतो हन्ति न संशयः॥ 1-41-21
यदि राजा न संरक्षेत्पीडा नः परमा भवेत्।
न शक्नुयाम चरितुं धर्मं पुत्र यथासुखम्॥ 1-41-22
रक्ष्यमा[णा व]णं च यं तात राजभिर्धर्मदृष्टिभिः।
चरामो विपुलं धर्मं तेषां भागोऽस्ति धर्मतः॥ 1-41-23
सर्वथा वर्तमानस्य राज्ञः क्षन्तव्यमेव हि।
प[रि]रीक्षित्तु विशेषेण यथास्य प्रपितामहः॥ 1-41-24
रक्षत्यस्मांस्तथा राज्ञा रक्षितव्याः प्रजा विभो।
तेनेह क्षुधितेनाद्य श्रान्तेन च तपस्विना॥ 1-41-25
अजानता कृतं मन्ये व्रतमेतदिदं मम।
अराजके जनपदे दोषा जायन्ति वै सदा॥ 1-41-26
उद्वृत्तं सततं लोकं राजा दण्डेन शास्ति वै।
दण्डात्प्रतिभयं भूयः शान्तिरुत्पद्यते तदा॥ 1-41-27
नोद्विग्नश्चरते धर्मं नोद्विग्नश्चरते क्रियाम्।
राज्ञा प्रतिष्ठितो धर्मो धर्मात्स्वर्गः प्रतिष्ठितः॥ 1-41-28
राज्ञो यज्ञक्रियाः सर्वा यज्ञाद्देवाः प्रतिष्ठिताः।
देवाद्वृष्टिः प्रवर्तेत वृष्टेरोषधयः स्मृताः॥ 1-41-29
ओषधिभ्यो मनुष्याणां धार[यन्]येत्सततं हितम्।
मनुष्याणां च यो धाता राजा राज्यकरः पुनः॥ 1-41-30
दशश्रोत्रियसमो राजा इत्येवं मनुरब्रवीत्।
तेनेह क्षुधितेनाद्य श्रान्तेन च तपस्विना॥ 1-41-31
अजानता कृतं मन्ये व्रतमेतदिदं मम।
कस्मादिदं त्वया बाल्यात्सहसा दुष्कृतं कृतम्।
न ह्यर्हति नृपः शापमस्मत्तः पुत्र सर्वथा॥ 1-41-32
इति श्रीमहाभारते आदिपर्वणि आस्तीकपर्वणि परिक्षिच्छापे एकचत्वारिंशोऽध्यायः॥ 41 ॥
एवमुक्तः स तेजस्वी शृङ्गी कोपसमन्वितः।
मृतधारं गुरुं श्रुत्वा पर्यतप्यत मन्युना॥ 1-41-1
स तं कृशमभिप्रेक्ष्य सूनृतां वाचमुत्सृजन्।
अपृच्छत्तं कथं तातः स मेऽद्य मृतधारकः॥ 1-41-2
कृश उवाच
राज्ञा परिक्षिता तात मृगयां परिधावता।
अवसक्तः पितुस्तेऽद्य मृतः स्कन्धे भुजङ्गमः॥ 1-41-3
शृङ्ग्युवाच
किं मे पित्रा कृतं तस्य राज्ञोऽनिष्टं दुरात्मनः।
ब्रूहि तत्कृश तत्त्वेन पश्य मे तपसो बलम्॥ 1-41-4
कृश उवाच
स राजा मृगयां यातः प[रि]रीक्षिदभिमन्युजः।
ससार मृगमेकाकी विद्ध्वा बाणेन शीघ्रगम्॥ 1-41-5
न चापश्यन्मृगं राजा चरंस्तस्मिन्महावने।
पितरं ते स दृष्ट्वैव पप्रच्छानभिभाषिणम्॥ 1-41-6
तं स्थाणुभूतं तिष्ठन्तं क्षुत्पिपासाश्रमातुरः।
पुनः पुनर्मृगं नष्टं पप्रच्छ पितरं तव॥ 1-41-7
स च मौनव्रतोपेतो नैव तं प्रत्यभाषत।
तस्य राजा धनुष्कोट्या सर्पं स्कन्धे समा[स]सृजत्॥ 1-41-8
शृङ्गिंस्तव पिता सोऽपि तथैवास्ते यतव्रतः।
सोऽपि राजा स्वनगरं प्रस्थितो गजसाह्वयम्॥ 1-41-9
सौतिरुवाच
श्रुत्वैवमृषिपुत्रस्तु शवं कन्धे प्रतिष्ठितम्।
कोपसंरक्तनयनः प्रज्वलन्निव मन्युना॥ 1-41-10
आविष्टः स हि कोपेन शशाप नृपतिं तदा।
वार्युपस्पृश्य तेजस्वी क्रोधवेगबलात्कृतः॥ 1-41-11
शृङ्ग्युवाच
योऽसौ वृद्धस्य तातस्य तथा कृच्छ्रगतस्य ह।
स्कन्धे मृतं समास्राक्षीत्पन्नगं राजकिल्बिषी॥ 1-41-12
तं पापमतिसंक्रुद्धस्तक्षकः पन्नगेश्वरः।
आशीविषस्तिग्मतेजा मद्वाक्यबलचोदितः॥ 1-41-13
सप्तरात्रादितो नेता यमस्य सदनं प्रति।
द्विजानामवमन्तारं कुरूणामयशस्करम्॥ 1-41-14
सौतिरुवाच
इति शप्त्वातिसंक्रुद्धः शृङ्गी पितरमभ्यगात्।
आसीनं गोव्रजे तस्मिन्वहन्तं शवपन्नगम्॥ 1-41-15
स तमालक्ष्य पितरं शृङ्गी स्कन्धगतेन वै।
शवेन भुजगेनासीद्भूयः क्रोधसमाकुलः॥ 1-41-16
दुःखाच्चाश्रूणि मुमुचे पितरं चेदमब्रवीत्।
श्रुत्वेमां धर्षणां तात तव तेन दुरात्मना॥ 1-41-17
राज्ञा प[रि]रीक्षिता कोपादशपं तमहं नृपम्।
यथार्हति स एवोग्रं शापं कुरुकुलाधमः॥ 1-41-18
सप्तमेऽहनि तं पापं तक्षकः पन्नगोत्तमः।
वैवस्वतस्य सदनं नेता परमदारुणम्।
तमब्रवीत्पिता ब्रह्मंस्तथा कोपसमन्वितम्॥ 1-41-19
शमीक उवाच
न मे प्रियं कृतं तात नैष धर्मस्तपस्विनाम्।
वयं तस्य नरेन्द्रस्य विषये निवसामहे॥ 1-41-20
न्यायतो रक्षितास्तेन तस्य शापं न रोचये।
सर्वथा वर्तमानस्य राज्ञो ह्यस्मद्विधैः सदा।
क्षन्तव्यं पुत्र धर्मो हि हतो हन्ति न संशयः॥ 1-41-21
यदि राजा न संरक्षेत्पीडा नः परमा भवेत्।
न शक्नुयाम चरितुं धर्मं पुत्र यथासुखम्॥ 1-41-22
रक्ष्यमा[णा व]णं च यं तात राजभिर्धर्मदृष्टिभिः।
चरामो विपुलं धर्मं तेषां भागोऽस्ति धर्मतः॥ 1-41-23
सर्वथा वर्तमानस्य राज्ञः क्षन्तव्यमेव हि।
प[रि]रीक्षित्तु विशेषेण यथास्य प्रपितामहः॥ 1-41-24
रक्षत्यस्मांस्तथा राज्ञा रक्षितव्याः प्रजा विभो।
तेनेह क्षुधितेनाद्य श्रान्तेन च तपस्विना॥ 1-41-25
अजानता कृतं मन्ये व्रतमेतदिदं मम।
अराजके जनपदे दोषा जायन्ति वै सदा॥ 1-41-26
उद्वृत्तं सततं लोकं राजा दण्डेन शास्ति वै।
दण्डात्प्रतिभयं भूयः शान्तिरुत्पद्यते तदा॥ 1-41-27
नोद्विग्नश्चरते धर्मं नोद्विग्नश्चरते क्रियाम्।
राज्ञा प्रतिष्ठितो धर्मो धर्मात्स्वर्गः प्रतिष्ठितः॥ 1-41-28
राज्ञो यज्ञक्रियाः सर्वा यज्ञाद्देवाः प्रतिष्ठिताः।
देवाद्वृष्टिः प्रवर्तेत वृष्टेरोषधयः स्मृताः॥ 1-41-29
ओषधिभ्यो मनुष्याणां धार[यन्]येत्सततं हितम्।
मनुष्याणां च यो धाता राजा राज्यकरः पुनः॥ 1-41-30
दशश्रोत्रियसमो राजा इत्येवं मनुरब्रवीत्।
तेनेह क्षुधितेनाद्य श्रान्तेन च तपस्विना॥ 1-41-31
अजानता कृतं मन्ये व्रतमेतदिदं मम।
कस्मादिदं त्वया बाल्यात्सहसा दुष्कृतं कृतम्।
न ह्यर्हति नृपः शापमस्मत्तः पुत्र सर्वथा॥ 1-41-32
इति श्रीमहाभारते आदिपर्वणि आस्तीकपर्वणि परिक्षिच्छापे एकचत्वारिंशोऽध्यायः॥ 41 ॥