Difference between revisions of "Varnamala (वर्णमाला)"

From Dharmawiki
Jump to navigation Jump to search
(Creating a new page)
 
(Added Category)
Line 86: Line 86:
  
 
== References ==
 
== References ==
 +
[[Category:Vyakarana]]

Revision as of 22:56, 25 August 2022

माहेश्वरसूत्राणि ॥

अ इ उ ण् । ऋ लृ क्। ए ओ ङ् । ऐ औ च्।

ह य व र ट् । ल ण् । ञ म ङ ण न म् ।

झ भ ञ् । घ ढ ध ष् । ज ब ग ड द श् ।

ख फ छ ठ थ च ट त व् । क प य् ।

श ष स र् । ह ल् ।

वर्णमाला ॥

अ आ इ ई उ ऊ ऋ ऋृ लृ ए ऐ ओ औ - स्वर

अं अः - अयोगवाह

व्यञ्जन

क ख ग घ ङ - कवर्ग -  कुँ

च छ ज झ ञ - चवर्ग - चुँ

ट ठ ड ढ ण  - टवर्ग - टुँ

त थ द ध न - तवर्ग - तुँ

प फ ब भ म - पवर्ग - पुँ

य र ल व श ष स ह - अवर्गीय-व्यञ्जन

व्यञ्जन-विभागाः ॥

क ख ग घ ङ ।

 च छ ज झ ञ ।

ट ठ ड ढ ण  ।

त थ द ध न ।

प फ ब भ म ।

य र ल व श ष स ह ।

  • प्रथम-द्वितीय-वर्णs & श ष स - कर्कश-व्यञ्जन ।

तृतीय-चतुर्थ-पञ्चम-वर्णs & य र ल व ह - मृदु-व्यञ्जन ।

  • क - म - स्पर्श-वर्ण ।

य र ल व - अन्तस्थ-वर्ण ।

श ष स ह - ऊष्म-वर्ण ।

  • प्रथम-तृतीय-पञ्चम-वर्णऽ & य र ल व - अल्पप्राण-व्यञ्जन ।  

द्वितीय-चतुर्थ-वर्णऽ & श ष स ह - महाप्राण-व्यञ्जन ।  

  • य यँ र ल लँ व वँ श ष स ह ।

पञ्चमवर्णs & यँ लँ वँ - अनुनासिकवर्ण ।

All other वर्णs - अननुनासिकवर्ण ।

स्वर-विधाः ॥

Number of variations in स्वरs

अ, इ, उ, ऋ - 3 * 3 * 2= 18 variations each.

लृ-does not have दीर्घ Variation. Therefore लृ - 2 *3* 2 = 12 Variations.

ए ऐ, ओ, औ - These do not have ह्रस्व variation. Therefore 2 *3* 2 = 12 variations each.

उच्चारणस्थानम् ॥ Points of Articulation

  • अकुहविसर्जनीयानां कण्ठः - अ, कुँ, ह्, :
  • इचुयशानां तालु - इ, चुँ, य्, श्
  • उपूपध्मानीयानां ओष्ठौ - उ, पुँ , उपध्मानीयः (पिकःपिकः)
  • ऋटुरषाणां मूर्धा - ऋ, टुँ, र्, ष्
  • लृतुलसानां दन्तः - लृ, तुँ, ल्, स्
  • ञमङणनानां नासिका च - ञ् , म् , ङ्, ण्, न्
  • एदैतोः कण्ठतालु - ए, ऐ
  • ओदौतोः कण्ठोष्ठम् - ओ , औ
  • वकारस्य दन्तोष्ठम् - व्
  • जिह्वामूलीयस्य जिह्वामूलम् - जिह्वामूलीय काकःकाकः, :ख
  • नासिका अनुस्वारस्य - = अनुस्वारः

References