Difference between revisions of "Karma Sannyasa Yoga (कर्मसन्न्यासयोगः)"

From Dharmawiki
Jump to navigation Jump to search
(Added Categories)
 
(Adding verses from Gita Chapter 5)
Line 1: Line 1:
 
[[Category:Bhagavad Gita]]
 
[[Category:Bhagavad Gita]]
 
[[Category:Prasthana Trayi]]
 
[[Category:Prasthana Trayi]]
 +
 +
== Verses ==
 +
 +
श्रीपरमात्मने नमः 
 +
'''अथ पञ्चमोऽध्यायः'''
 +
'''अर्जुन उवाच'''
 +
संन्यासं कर्मणां कृष्ण पुनर्योगं च शंससि ।
 +
यच्छ्रेय एतयोरेकं तन्मे ब्रूहि सुनिश्चितम् ॥५- १॥
 +
 +
'''श्रीभगवानुवाच'''
 +
 +
 +
संन्यासः कर्मयोगश्च निःश्रेयसकरावुभौ ।
 +
तयोस्तु कर्मसंन्यासात्कर्मयोगो विशिष्यते ॥५- २॥
 +
 +
ज्ञेयः स नित्यसंन्यासी यो न द्वेष्टि न काङ्क्षति ।
 +
निर्द्वन्द्वो हि महाबाहो सुखं बन्धात्प्रमुच्यते ॥५- ३॥
 +
 +
सांख्ययोगौ पृथग्बालाः प्रवदन्ति न पण्डिताः ।
 +
एकमप्यास्थितः सम्यगुभयोर्विन्दते फलम् ॥५- ४॥
 +
 +
यत्सांख्यैः प्राप्यते स्थानं तद्योगैरपि गम्यते ।
 +
एकं सांख्यं च योगं च यः पश्यति स: पश्यति ॥५- ५॥
 +
 +
संन्यासस्तु महाबाहो दुःखमाप्तुमयोगतः ।
 +
योगयुक्तो मुनिर्ब्रह्म नचिरेणाधिगच्छति ॥५- ६॥
 +
 +
योगयुक्तो विशुद्धात्मा विजितात्मा जितेन्द्रियः ।
 +
सर्वभूतात्मभूतात्मा कुर्वन्नपि न लिप्यते ॥५- ७॥
 +
 +
नैव किंचित्करोमीति युक्तो मन्येत तत्त्ववित् ।
 +
पश्यञ्श्रृण्वन्स्पृशञ्जिघ्रन्नश्नन्‌गच्छन्स्वपञ्श्वसन् ॥५- ८॥
 +
 +
प्रलपन्विसृजन्गृह्णन्नुन्मिषन्निमिषन्नपि ।
 +
इन्द्रियाणीन्द्रियार्थेषु वर्तन्त इति धारयन् ॥५- ९॥
 +
 +
ब्रह्मण्याधाय कर्माणि सङ्गं त्यक्त्वा करोति यः ।
 +
लिप्यते न स पापेन पद्मपत्रमिवाम्भसा ॥५- १०॥
 +
 +
कायेन मनसा बुद्ध्या केवलैरिन्द्रियैरपि ।
 +
योगिनः कर्म कुर्वन्ति सङ्गं त्यक्त्वात्मशुद्धये ॥५- ११॥
 +
 +
युक्तः कर्मफलं त्यक्त्वा शान्तिमाप्नोति नैष्ठिकीम् ।
 +
अयुक्तः कामकारेण फले सक्तो निबध्यते ॥५- १२॥
 +
 +
सर्वकर्माणि मनसा संन्यस्यास्ते सुखं वशी ।
 +
नवद्वारे पुरे देही नैव कुर्वन्न कारयन् ॥५- १३॥
 +
 +
न कर्तृत्वं न कर्माणि लोकस्य सृजति प्रभुः ।
 +
न कर्मफलसंयोगं स्वभावस्तु प्रवर्तते ॥५- १४॥
 +
 +
नादत्ते कस्यचित्पापं न चैव सुकृतं विभुः ।
 +
अज्ञानेनावृतं ज्ञानं तेन मुह्यन्ति जन्तवः ॥५- १५॥
 +
 +
ज्ञानेन तु तदज्ञानं येषां नाशितमात्मनः ।
 +
तेषामादित्यवज्ज्ञानं प्रकाशयति तत्परम् ॥५- १६॥
 +
 +
तद्‌बुद्धयस्तदात्मानस्तन्निष्ठास्तत्परायणाः ।
 +
गच्छन्त्यपुनरावृत्तिं ज्ञाननिर्धूतकल्मषाः ॥५- १७॥
 +
 +
विद्याविनयसंपन्ने ब्राह्मणे गवि हस्तिनि ।
 +
शुनि चैव श्वपाके च पण्डिताः समदर्शिनः ॥५- १८॥
 +
 +
इहैव तैर्जितः सर्गो येषां साम्ये स्थितं मनः ।
 +
निर्दोषं हि समं ब्रह्म तस्माद्ब्रह्मणि ते स्थिताः ॥५- १९॥
 +
 +
न प्रहृष्येत्प्रियं प्राप्य नोद्विजेत्प्राप्य चाप्रियम् ।
 +
स्थिरबुद्धिरसंमूढो ब्रह्मविद्ब्रह्मणि स्थितः ॥५- २०॥
 +
 +
बाह्यस्पर्शेष्वसक्तात्मा विन्दत्यात्मनि यत् सुखम् ।
 +
स ब्रह्मयोगयुक्तात्मा सुखमक्षयमश्नुते ॥५- २१॥
 +
 +
ये हि संस्पर्शजा भोगा दुःखयोनय एव ते ।
 +
आद्यन्तवन्तः कौन्तेय न तेषु रमते बुधः ॥५- २२॥
 +
 +
शक्नोतीहैव यः सोढुं प्राक्शरीरविमोक्षणात् ।
 +
कामक्रोधोद्भवं वेगं स युक्तः स सुखी नरः ॥५- २३॥
 +
 +
योऽन्तःसुखोऽन्तरारामस्तथान्तर्ज्योतिरेव यः ।
 +
स योगी ब्रह्मनिर्वाणं ब्रह्मभूतोऽधिगच्छति ॥५- २४॥
 +
 +
लभन्ते ब्रह्मनिर्वाणमृषयः क्षीणकल्मषाः ।
 +
छिन्नद्वैधा यतात्मानः सर्वभूतहिते रताः ॥५- २५॥
 +
 +
कामक्रोधवियुक्तानां यतीनां यतचेतसाम् ।
 +
अभितो ब्रह्मनिर्वाणं वर्तते विदितात्मनाम् ॥५- २६॥
 +
 +
स्पर्शान्कृत्वा बहिर्बाह्यांश्चक्षुश्चैवान्तरे भ्रुवोः ।
 +
प्राणापानौ समौ कृत्वा नासाभ्यन्तरचारिणौ ॥५- २७॥
 +
 +
यतेन्द्रियमनोबुद्धिर्मुनिर्मोक्षपरायणः ।
 +
विगतेच्छाभयक्रोधो यः सदा मुक्त एव सः ॥५- २८॥
 +
 +
भोक्तारं यज्ञतपसां सर्वलोकमहेश्वरम् ।
 +
सुहृदं सर्वभूतानां ज्ञात्वा मां शान्तिमृच्छति ॥५- २९॥
 +
 +
ॐ तत्सदिति श्रीमद्भगवद्गीतासूपनिषत्सु ब्रह्मविद्यायां योगशास्त्रे
 +
श्रीकृष्णार्जुनसंवादे कर्मसंन्यासयोगो नाम पञ्चमोऽध्यायः ॥ ५ ॥

Revision as of 15:11, 10 August 2018


Verses

ॐ श्रीपरमात्मने नमः  अथ पञ्चमोऽध्यायः अर्जुन उवाच संन्यासं कर्मणां कृष्ण पुनर्योगं च शंससि । यच्छ्रेय एतयोरेकं तन्मे ब्रूहि सुनिश्चितम् ॥५- १॥

श्रीभगवानुवाच


संन्यासः कर्मयोगश्च निःश्रेयसकरावुभौ । तयोस्तु कर्मसंन्यासात्कर्मयोगो विशिष्यते ॥५- २॥

ज्ञेयः स नित्यसंन्यासी यो न द्वेष्टि न काङ्क्षति । निर्द्वन्द्वो हि महाबाहो सुखं बन्धात्प्रमुच्यते ॥५- ३॥

सांख्ययोगौ पृथग्बालाः प्रवदन्ति न पण्डिताः । एकमप्यास्थितः सम्यगुभयोर्विन्दते फलम् ॥५- ४॥

यत्सांख्यैः प्राप्यते स्थानं तद्योगैरपि गम्यते । एकं सांख्यं च योगं च यः पश्यति स: पश्यति ॥५- ५॥

संन्यासस्तु महाबाहो दुःखमाप्तुमयोगतः । योगयुक्तो मुनिर्ब्रह्म नचिरेणाधिगच्छति ॥५- ६॥

योगयुक्तो विशुद्धात्मा विजितात्मा जितेन्द्रियः । सर्वभूतात्मभूतात्मा कुर्वन्नपि न लिप्यते ॥५- ७॥

नैव किंचित्करोमीति युक्तो मन्येत तत्त्ववित् । पश्यञ्श्रृण्वन्स्पृशञ्जिघ्रन्नश्नन्‌गच्छन्स्वपञ्श्वसन् ॥५- ८॥

प्रलपन्विसृजन्गृह्णन्नुन्मिषन्निमिषन्नपि । इन्द्रियाणीन्द्रियार्थेषु वर्तन्त इति धारयन् ॥५- ९॥

ब्रह्मण्याधाय कर्माणि सङ्गं त्यक्त्वा करोति यः । लिप्यते न स पापेन पद्मपत्रमिवाम्भसा ॥५- १०॥

कायेन मनसा बुद्ध्या केवलैरिन्द्रियैरपि । योगिनः कर्म कुर्वन्ति सङ्गं त्यक्त्वात्मशुद्धये ॥५- ११॥

युक्तः कर्मफलं त्यक्त्वा शान्तिमाप्नोति नैष्ठिकीम् । अयुक्तः कामकारेण फले सक्तो निबध्यते ॥५- १२॥

सर्वकर्माणि मनसा संन्यस्यास्ते सुखं वशी । नवद्वारे पुरे देही नैव कुर्वन्न कारयन् ॥५- १३॥

न कर्तृत्वं न कर्माणि लोकस्य सृजति प्रभुः । न कर्मफलसंयोगं स्वभावस्तु प्रवर्तते ॥५- १४॥

नादत्ते कस्यचित्पापं न चैव सुकृतं विभुः । अज्ञानेनावृतं ज्ञानं तेन मुह्यन्ति जन्तवः ॥५- १५॥

ज्ञानेन तु तदज्ञानं येषां नाशितमात्मनः । तेषामादित्यवज्ज्ञानं प्रकाशयति तत्परम् ॥५- १६॥

तद्‌बुद्धयस्तदात्मानस्तन्निष्ठास्तत्परायणाः । गच्छन्त्यपुनरावृत्तिं ज्ञाननिर्धूतकल्मषाः ॥५- १७॥

विद्याविनयसंपन्ने ब्राह्मणे गवि हस्तिनि । शुनि चैव श्वपाके च पण्डिताः समदर्शिनः ॥५- १८॥

इहैव तैर्जितः सर्गो येषां साम्ये स्थितं मनः । निर्दोषं हि समं ब्रह्म तस्माद्ब्रह्मणि ते स्थिताः ॥५- १९॥

न प्रहृष्येत्प्रियं प्राप्य नोद्विजेत्प्राप्य चाप्रियम् । स्थिरबुद्धिरसंमूढो ब्रह्मविद्ब्रह्मणि स्थितः ॥५- २०॥

बाह्यस्पर्शेष्वसक्तात्मा विन्दत्यात्मनि यत् सुखम् । स ब्रह्मयोगयुक्तात्मा सुखमक्षयमश्नुते ॥५- २१॥

ये हि संस्पर्शजा भोगा दुःखयोनय एव ते । आद्यन्तवन्तः कौन्तेय न तेषु रमते बुधः ॥५- २२॥

शक्नोतीहैव यः सोढुं प्राक्शरीरविमोक्षणात् । कामक्रोधोद्भवं वेगं स युक्तः स सुखी नरः ॥५- २३॥

योऽन्तःसुखोऽन्तरारामस्तथान्तर्ज्योतिरेव यः । स योगी ब्रह्मनिर्वाणं ब्रह्मभूतोऽधिगच्छति ॥५- २४॥

लभन्ते ब्रह्मनिर्वाणमृषयः क्षीणकल्मषाः । छिन्नद्वैधा यतात्मानः सर्वभूतहिते रताः ॥५- २५॥

कामक्रोधवियुक्तानां यतीनां यतचेतसाम् । अभितो ब्रह्मनिर्वाणं वर्तते विदितात्मनाम् ॥५- २६॥

स्पर्शान्कृत्वा बहिर्बाह्यांश्चक्षुश्चैवान्तरे भ्रुवोः । प्राणापानौ समौ कृत्वा नासाभ्यन्तरचारिणौ ॥५- २७॥

यतेन्द्रियमनोबुद्धिर्मुनिर्मोक्षपरायणः । विगतेच्छाभयक्रोधो यः सदा मुक्त एव सः ॥५- २८॥

भोक्तारं यज्ञतपसां सर्वलोकमहेश्वरम् । सुहृदं सर्वभूतानां ज्ञात्वा मां शान्तिमृच्छति ॥५- २९॥

ॐ तत्सदिति श्रीमद्भगवद्गीतासूपनिषत्सु ब्रह्मविद्यायां योगशास्त्रे श्रीकृष्णार्जुनसंवादे कर्मसंन्यासयोगो नाम पञ्चमोऽध्यायः ॥ ५ ॥