76
edits
Changes
Jump to navigation
Jump to search
Line 1:
Line 1: + + + + + + + Line 10:
Line 17: − + Line 54:
Line 61: + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
Avyayibhava Samasa (अव्ययीभावसमासः) (view source)
Revision as of 12:26, 14 September 2022
, 12:26, 14 September 2022Adding content with reference
== परिचयः ॥ Introduction ==
अव्ययीभावः - पूर्वपपदप्रधानः ।
अव्ययपूर्व + उत्तरसुबन्त = अव्ययसमस्त ।
समस्तपदं नपुंसकलिङ्गम् एकवचनं ह्रस्वान्तं च भवति ।<ref name=":0">Amit Rao, Review of Avyayibhava, Dvandva Samasa, etc., Vidyasvam.</ref>
== अव्ययीभावः (२-१-५ to २-१-२१) ==
== अव्ययीभावः (२-१-५ to २-१-२१) ==
अनव्ययं अव्ययं भवति => अव्ययीभावः (अव्यय+च्वि+भाव) सामासः
अनव्ययं अव्ययं भवति => अव्ययीभावः (अव्यय+च्वि+भाव) सामासः
कुम्भस्य समीपं => उप कुम्भम् = उपकुम्भम्
कुम्भस्य समीपं => उप कुम्भम् = उपकुम्भम्
मक्षिकाणां अभावः => निर् माक्षिकम् => निर्माक्षिकम्
मक्षिकाणां अभावः => निर् माक्षिकम् => निर्माक्षिकम्<ref>Sridhar Subbanna, Samasa, Samskritadhyayana Karyashala, Vidyasvam.</ref>
=== अभ्यास I ===
=== अभ्यास I ===
4. इष्टि पर्यन्तम् अधीते 4. आ हिमालयात् (भारतः)
4. इष्टि पर्यन्तम् अधीते 4. आ हिमालयात् (भारतः)
== पूर्वपदार्थः ॥ ==
अव्ययपूर्वपदस्य अर्थानाम् उदाहरणानि ।
१. अधि - सप्तमीविभक्ति-अर्थे
अधिहरि भक्तिः अस्ति = हरौ भक्तिः अस्ति
२. उप - समीप-अर्थे
उपनदि वृक्षः वर्तते = नदीसमीपे वृक्षः वर्तते
३. निर् - अभाव-अर्थे
निर्हिमम् = हिमस्य अभावः
४. अनु - योग्यता/अनुक्रम-अर्थे
अनुरूपं चस्त्रं क्रीणाति = रूपस्य योग्यं वस्त्रं क्रीणाति (योग्यता)
अनुज्येष्ठं प्रविशन्तु = ज्येष्ठानुक्रमेण प्रविशन्तु (अनुक्रम)
५. प्रति - वीप्सा-अर्थे(पूर्व), मात्रा-अर्थे (उत्तर)
प्रत्येकम् = एकम् एकं प्रति (वीप्सा)
न सुखप्रति संसारे = न किञ्चिदपि सुखं संसारे (मात्रा)
६. यथा - अनतिक्रम्य-अर्थे
यथाशक्ति = शक्तिम् अनतिक्रम्य
७. आ (आङ्) - मर्यादा/अभिविधी-अर्थे
आसमुद्रं देशः = समुद्रपर्यन्तं देशः (मर्यादा)
आबालं हरिभक्तिः = बालानाम् अपि हरिभक्तिः (अभिविधिः)
८. सह/स - यौगपद्य/साकल्य-अर्थे
सपरिवारम् आगच्छति = परिवारेण सह आगच्छति (यौदपद्य)
सतृणं खादति = तृणम् अपरित्यज्य खादति (साकल्य)
९. अप, परि, बहि - पञ्चमीविभक्ति-अर्थे
बहिर्वनं ग्रामः = वनात् बहिः ग्रामः
१०. पार्, मध्य - पञ्चमी-अर्थे, विकल्पेन षष्ठीतत्पुरुषः वा
मध्येगङ्गम्/गङ्गामध्यम्/गङ्गायाः मध्यम्<ref name=":0" />
== References ==
[[Category:Vyakarana]]
[[Category:Vyakarana]]