Line 5: |
Line 5: |
| The importance which in modern times is attached to the Institution, of study, was in ancient days attached to the teacher in India. | | The importance which in modern times is attached to the Institution, of study, was in ancient days attached to the teacher in India. |
| | | |
− | == Introduction == | + | == परिचयः ॥ Introduction == |
− | Scholars agree that in the context of Guru and Shishya, the present days' definitions do not completely agree with the ancient texts. [[Vidya (विद्या)|Vidya]] as in Adhyatma vidya or Paravidya is held in high reverence by the ancient seers (Mundakopanishad clearly explains it).
| + | In the context of Guru and Shishya, various definitions are seen in the ancient texts. [[Vidya (विद्या)|Vidya]] as in Adhyatma vidya or Paravidya is held in high reverence by the ancient seers (Mundakopanishad clearly explains it). |
| | | |
− | == Etymology == | + | == व्युत्पत्तिः॥ Etymology == |
− | गुकारस्त्वन्धकारस्स्यात् रुकारस्तन्निरोधक इति किल गुरुशब्दव्युत्पत्तिः ।
| + | Shabdakalpadruma<ref>Shabdakalpadruma ([https://sa.wikisource.org/wiki/%E0%A4%B6%E0%A4%AC%E0%A5%8D%E0%A4%A6%E0%A4%95%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%AA%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%AE%E0%A4%83/%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%A3%E0%A5%8D%E0%A4%A1%E0%A4%95%E0%A4%83 See word गुरुः])</ref> defines गुरुः <blockquote>गृणाति उपदिशति वेदादिशास्त्राणिइन्द्रादिदेवेभ्यः इति । one who teaches, advises (used in the sense of explaining, pointing out, informing, command, prescribe) the vedas and shastras to devatas like Indra and others.</blockquote>Similar concept is seen in Shivasutras explained in Shivasutra vimarshini as follows<blockquote>गुरुरुपायः । (Shiva Sutra 2.6) and गृणाति उपदिशति तात्त्विकमर्थम् इति गुरुः । (Shivasutra Vimarshini)<ref>Dr. Korada Subrahmanyam in Bharatiya Vidvat Parishad Forum ([https://groups.google.com/forum/#!msg/bvparishat/WzOL81dApIQ/yDp0WTycAQAJ A question: Guru-Shishya])</ref></blockquote>One who teaches the meaning of tattvas (higher knowledge) is a Guru. |
| | | |
− | Shabdakalpadruma defines गुरुः as गृणाति उपदिशति वेदादिशास्त्राणिइन्द्रादिदेवेभ्यः इति । one who teaches, advises (used in the sense of explaining, pointing out, informing, command, prescibe) the vedas and shastras
| + | Said to be a part of Skanda Purana, Gurugita comprehensively summarizes the various aspects of Guru in the conversation between Uma and Maheshvara.<blockquote>गुकारश्चान्धकारो हि रुकारस्तेज उच्यते। अज्ञानग्रासकं ब्रह्म गुरुरेव न संशयः॥४४॥ </blockquote>गु-कारः stands for अन्धकारः (darkness in the form of Ajnana) and रु-कारः denotes तेजः (light in the form of Jnana). The one who dispels Ajnana by the light of Brahmajnana is a Guru, without any doubt.<blockquote>गुकारो भवरोगः स्यात् रुकारस्तन्निरोधकृत्। भवरोगहरत्याच्च गुरुरित्यभिधीयते॥४५॥</blockquote>गु-कारः stands for भवरोगः (worldly inflictions) and रु-कारः denotes भवरोगनिरोधकः (preventing worldly inflictions). One who removes the diseases of worldly attachments is called a Guru.<blockquote>गुकारश्च गुणातीतो रूपातीतो रुकारकः। गुणरूपविहीनत्वात् गुरुरित्यभिधीयते॥४६॥</blockquote>गु-कारः stands for गुणातीतः (one who is above the three gunas - satva, rajas and tamas) and रु-कारः denotes रूपातीतः (one who is formless). A Guru is so called because he is devoid of the gunas (three states) and form.<blockquote>गुकारः प्रथमो वर्णो मायादिगुणभासकः। रुकारोऽस्ति परं ब्रह्म मायाभ्रान्तिविमोचनम्॥४७॥ (Guru. Gita.1.44-47)<ref name=":2">Guru Gita ([https://sa.wikisource.org/wiki/%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4%E0%A4%BE_%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%B9%E0%A4%A6_%E0%A5%A7 Adhyaya 1])</ref></blockquote>गु-कारः the first varna is गुणभासकः (indicates Maya and other such qualities) and रु-कारः denotes परं ब्रह्म (the highest Brahman which dispels Maya and other delusions).<ref>Gurugita Hindi Translation of selected [http://ashram.org/Portals/0/Books/GuruGita.pdf Slokas]</ref><blockquote>अत्रिनेत्रः शिवः साक्षात् द्विबाहुश्च हरिः स्मृतः। योऽचतुर्वदनो ब्रह्मा श्रीगुरुः कथितः प्रिये॥९२॥ (Guru. Gita.1.92)<ref name=":2" /></blockquote>Guru is none other than Shiva devoid of three eyes (Guru has two eyes), two shouldered Vishnu and Brahma devoid of four faces (heads). |
− | | |
− | Gurugita comprehensively summarizes the meaning of Guru. Said to be a part of Skanda Purana, Gurugita outlines the following aspects of a Guru.<blockquote>गुकारश्चान्धकारो हि रुकारस्तेज उच्यते। अज्ञानग्रासकं ब्रह्म गुरुरेव न संशयः॥४४॥ </blockquote>गु-कारः stands for अन्धकारः (darkness in the form of Ajnana) and रु-कारः denotes तेजः (light in the form of Jnana). The one who dispels Ajnana by the light of Brahmajnana is a Guru, without any doubt.<blockquote>गुकारो भवरोगः स्यात् रुकारस्तन्निरोधकृत्। भवरोगहरत्याच्च गुरुरित्यभिधीयते॥४५॥</blockquote>गु-कारः stands for भवरोगः (worldly inflictions) and रु-कारः denotes भवरोगनिरोधकः (preventing worldly inflictions). One who removes the diseases of worldly attachments is called a Guru.<blockquote>गुकारश्च गुणातीतो रूपातीतो रुकारकः। गुणरूपविहीनत्वात् गुरुरित्यभिधीयते॥४६॥</blockquote>गु-कारः stands for गुणातीतः (one who is above the three gunas - satva, rajas and tamas) and रु-कारः denotes रूपातीतः (one who is formless). A Guru is so called because he is devoid of the gunas (three states) and form.<blockquote>गुकारः प्रथमो वर्णो मायादिगुणभासकः। रुकारोऽस्ति परं ब्रह्म मायाभ्रान्तिविमोचनम्॥४७॥ (Guru. Gita.1.44-47)<ref name=":2">Guru Gita ([https://sa.wikisource.org/wiki/%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4%E0%A4%BE_%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%B9%E0%A4%A6_%E0%A5%A7 Adhyaya 1])</ref></blockquote>गु-कारः the first varna is गुणभासकः (indicates Maya and other such qualities) and रु-कारः denotes परं ब्रह्म (the highest Brahman which dispels Maya and other delusions).<ref>Gurugita Hindi Translation of selected [http://ashram.org/Portals/0/Books/GuruGita.pdf Slokas]</ref><blockquote>अत्रिनेत्रः शिवः साक्षात् द्विबाहुश्च हरिः स्मृतः। योऽचतुर्वदनो ब्रह्मा श्रीगुरुः कथितः प्रिये॥९२॥ (Guru. Gita.1.92)<ref name=":2" /></blockquote>Guru is none other than Shiva devoid of three eyes (Guru has two eyes), two shouldered Vishnu and Brahma devoid of four faces (heads).
| |
| | | |
| Thus Mahesvara extols the greatness of a Guru in many ways to Uma. | | Thus Mahesvara extols the greatness of a Guru in many ways to Uma. |
Line 30: |
Line 28: |
| Gautama Dharmasutras also emphasize that the Acharya is the person from whom one receives second birth (at Upanayana) or instruction in the Veda. <blockquote>तद्द्वितीयं जन्म ॥ तद् यस्मात् स आचार्यः ॥ वेदानुवचनाच् च ॥ (Gaut. Dharm. Sutr. 1.1.8-10)<ref>Gautama [https://sa.wikisource.org/wiki/%E0%A4%97%E0%A5%8C%E0%A4%A4%E0%A4%AE%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AE%E0%A5%8D Dharmasutras]</ref></blockquote><blockquote>यिक्तियुक्तं वचो ग्राह्यं न ग्राह्यं गुरुगौरवत् । सर्वशास्त्ररहस्यं तद् याज्ञवल्क्येन भाषितम् ॥ याज्ञवल्क्यशिक्षा , 232</blockquote> | | Gautama Dharmasutras also emphasize that the Acharya is the person from whom one receives second birth (at Upanayana) or instruction in the Veda. <blockquote>तद्द्वितीयं जन्म ॥ तद् यस्मात् स आचार्यः ॥ वेदानुवचनाच् च ॥ (Gaut. Dharm. Sutr. 1.1.8-10)<ref>Gautama [https://sa.wikisource.org/wiki/%E0%A4%97%E0%A5%8C%E0%A4%A4%E0%A4%AE%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AE%E0%A5%8D Dharmasutras]</ref></blockquote><blockquote>यिक्तियुक्तं वचो ग्राह्यं न ग्राह्यं गुरुगौरवत् । सर्वशास्त्ररहस्यं तद् याज्ञवल्क्येन भाषितम् ॥ याज्ञवल्क्यशिक्षा , 232</blockquote> |
| | | |
− | === Qualities of a Guru ===
| + | == Qualities of a Guru == |
− | Skanda purana describes the Gurugita as given by Uma Maheshvara Samvada. <blockquote>ज्ञानं स्वानुभवः शान्तिर्वैराग्यं वक्तृता धृतिः। षड्गुणैश्वर्ययुक्तो हि भगवान् श्रीगुरुः प्रिये॥१७२॥ (Guru. Gita.2.172)<ref>Guru Gita ([https://sa.wikisource.org/wiki/%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4%E0%A4%BE_%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%B9%E0%A4%A6_%E0%A5%A8 Adhyaya 2])</ref></blockquote>
| + | <blockquote>ज्ञानं स्वानुभवः शान्तिर्वैराग्यं वक्तृता धृतिः। षड्गुणैश्वर्ययुक्तो हि भगवान् श्रीगुरुः प्रिये॥१७२॥ (Guru. Gita.2.172)<ref>Guru Gita ([https://sa.wikisource.org/wiki/%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4%E0%A4%BE_%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%B9%E0%A4%A6_%E0%A5%A8 Adhyaya 2])</ref></blockquote><blockquote>चातुर्यवान् विवेकी च अध्यात्मज्ञानवान् शुचिः। मानसं निर्मलं यस्य गुरुत्वं तस्य शोभते॥२७०॥</blockquote><blockquote>गुरवो निर्मलाः शान्ताः साधवो मितभाषिणः। कामक्रोधविनिर्मुक्ताः सदाचाराः जितेन्द्रियाः॥२७१॥</blockquote> |
| + | |
| + | == Kinds of Gurus == |
| + | सूचकादिप्रभेदेन गुरवो बहुधा स्मृताः। स्वयं सम्यक् परीक्ष्याथ तत्त्वनिष्ठं भजेत्सुधीः॥२७२॥ |
| + | |
| + | वर्णजालमिदं तद्वद्बाह्यशास्त्रं तु लौकिकम्। यस्मिन् देवि समभ्यस्तं स गुरुः सुचकः स्मृतः॥२७३॥ |
| + | |
| + | वर्णाश्रमोचितां विद्यां धर्माधर्मविधायिनीम्। प्रवक्तारं गुरुं विद्धि वाचकं त्विति पार्वति॥२७४॥ |
| + | |
| + | पञ्चाक्षर्यादिमन्त्राणामुपदेष्टा तु पार्वति। स गुरुर्बोधको भूयादुभयोरयमुत्तमः॥२७५॥ |
| + | |
| + | मोहमारणवश्यादितुच्छमन्त्रोपदर्शिनम्। निषिद्धगुरुरित्याहुः पण्डितास्तत्त्वदर्शिनः॥२७६॥ |
| + | |
| + | अनित्यमिति निर्दिश्य संसारं संकटालयम्। वैराग्यपथदर्शी यः स गुरुर्विहितः प्रिये॥२७७॥ |
| + | |
| + | तत्त्वमस्यादिवाक्यानामुपदेष्टा तु पार्वति। कारणाख्यो गुरुः प्रोक्तो भवरोगनिवारकः॥२७८॥ |
| + | |
| + | सर्वसन्देहसन्दोहनिर्मूलनविचक्षणः। जन्ममृत्युभयघ्नो यः स गुरुः परमो मतः॥२७९॥ |
| + | |
| + | बहुजन्मकृतात् पुण्याल्लभ्यतेऽसौ महागुरुः। लब्ध्वाऽमुं न पुनर्याति शिष्यः संसारबन्धनम्॥२८०॥ |
| + | |
| + | एवं बहुविधा लोके गुरवः सन्ति पार्वति। तेषु सर्वप्रयत्नेन सेव्यो हि परमो गुरुः॥२८१॥ |
| | | |
− | === Kinds of Gurus ===
| |
| suchaka, vachaka, bodhaka, nishiddhaguru, vihitaguru, karanaguru, paramaguru, mahaguru, | | suchaka, vachaka, bodhaka, nishiddhaguru, vihitaguru, karanaguru, paramaguru, mahaguru, |
| | | |
| Gurugita slokas 160 to 171 | | Gurugita slokas 160 to 171 |
− |
| |
− | subhashita pustakabhandagaram, samanya neetulu 257 sloka, 159 page
| |
| | | |
| == References == | | == References == |