Saptarshis (सप्तर्षयः)

This article needs editing. Add and improvise the content from reliable sources.

Saptarshis (Samskrit : सप्तर्षयः) refer to the group of seven well-known rshis who have a significant role in Sanatana Dharma as propagators of knowledge. They are also the preceptors of rajas and maharajas belonging to great lineages such as Surya (Ikshvaku). Vashishta was the Kulaguru to Shri Rama's ancestors.

In Vedas

Earliest mention of Saptarshis is seen in mantras of samhita section Rigveda where they are revered as our forefathers.

अस्माकमत्र पितरस्त आसन्सप्त ऋषयो दौर्गहे बध्यमाने । (Rig. Veda. 4.42.8)

Other Rigveda references which mention about Saptarshis include Mandala 9, Sukta 67 and 107. For Sukta 67 the following is mentioned as the names of Saptarshis as mantra drashtas

ऋषयः - सप्तर्षयः(१-३ भरद्वाजो बार्हस्पत्यः, ४-६ कश्यपो मारीचः, ७-९ गोतमो राहूगणः, १०-१२ अत्रिःर्भौमः, १३-१५ विश्वामित्रो गाथिनः, १६-१८ जमदग्निर्भार्गवः, १९-२१ मैत्रावरुणिर्वासिष्ठः, २२-३२ पवित्र आङ्गिरसो वा वसिष्ठो वा उभौ वा)

Yajurveda, Samaveda and Atharvaveda Brahmanas and Upanishads also mention about Saptarshis and gives the names of the rshis as listed in the table below. For example the list of the Seven Rshis is given in Shatapata Brahmana as follows

इमावेव गोतमभरद्वाजौ। अयमेव गोतमोऽयं भरद्वाज इमावेव विश्वामित्रजमदग्नी अयमेव विश्वामित्रोऽयं जमदग्निरिमावेव वसिष्ठकश्यपावयमेव वसिष्ठोऽयं कश्यपो वागेवात्रिर्वाचा ह्यन्नमद्यतेऽत्तिर्ह वै नामैतद्यदत्रिरिति सर्वस्यात्ता भवति सर्वमस्यान्नम्भवति य एवं वेद - १४.५.२.[६] (Shata. Brah. 14.5.2.6)

Saptarshis in Vedas

Source	Saptarshis Mentioned
Sandhyavandana mantras of Krishna Yaurveda	Angiras, Atri, Bhrigu, Gautama, Kashyapa, Kutsa, Vasishta
Shatapata Brahmana (14.5.2.6) Brihadaranyaka Upanisad (2.2.4) associated with Shukla Yajurveda	Gotama and Bharadvaja, Visvamitra and Jamadagni, Vasiṣṭha and Kaśyapa, and Atri
Jaiminiya Brahmana (2.218-221) associated with Samaveda	Vasishta, Bharadvaja, Jamadagni, Gotama (Gautama), Atri, Visvamitra, and Agastya
Gopatha Brahmana (1.2.8) associated with Atharvaveda	Vasiṣṭha (वसिष्ठः), Visvamitra (विश्वामित्र), Jamadagni (जमदग्नी), Gautama (गौतम), Bharadvaja (भरद्वाजः), Gungur (गुंगुर्), Agastya (अगस्त्यः), and Kasyapa (कश्यपः). Atri (अत्रिः) More than 7 rshis are mentioned here.

As per the sandhyā practice followed in the tradition of Yajurveda, the ṛṣi‑s of the seven vyāhṛti‑s (“utterances”) bhūḥ, bhuvaḥ, svaḥ, mahaḥ, janaḥ, tapaḥ, and satyam are Viśvāmitra, Jamadagni, Bharadvāja, Gotama, Atri, Vasiṣṭha, and Kaśyapa, respectively.

In Puranas and Itihasa

Vishnu Purana lists the Saptarshis as follows

वशिष्ठः काश्यपोथात्रिर्जमदग्निः सगौतमः । विश्वामित्रभरद्वाजौ सप्त सप्तर्षयोऽभवन् ॥ ३,१.३२ ॥ (Vish. Pura. 3.1.32)

Manus and Saptarshis as per Vishnu Purana

No	Manvantara/Manu	Indra
1	Svayambhuva (स्वायंभुवः)	Yajna (Avatar of Vishnu) (यज्ञःस्वायंभुवेन्तरे।... 3.1.36)
2	Svarochisha (स्वारोचिषः)	Vipaschit (विपश्चित्तत्र देवेन्द्रो... 3.1.10)
3	Uttama (उत्तमः)	Sushanti (सुशान्तिर्नाम देवेन्द्रो... 3.1.13)
4	Tamasa (तामसः)	Shibi or Shatakratu (शिविरिन्द्रस्तथा... 3.1.17)
5	Raivata (रैवतः)	Vibhu (र्विभुश्च तत्रेन्द्रो... 3.1.20)
6	Chakshusha (चाक्षुषः)	Manojava (मनोजवस्तथैवेन्द्रो... 3.1.26)
7	Vaivasvata (वैवस्वतः)	Purandara (the present Indra) (पुरन्दराय त्रैलोक्यं... 3.1.43)
8	Savarni (सावर्णिः)	Bali (बलिरिन्द्रो भविष्यति... 3.2.18)
9	Daksha Savarni (दक्षसावर्णिः)	Adbhuta (भविष्यति अद्भुतो... 3.2.22)
10	Brahma Savarni (ब्रह्मसावर्णिः)	Shanti (शान्तिर्नाम... 3.2.26)
11	Dharma Savarni (धर्मसावर्णिः)	Vrsha (श्चेन्द्रश्च वै वृषः ...3.2.30)
12	Rudra Savarni (रुद्रसावर्णिः)	Rtudhama (ऋतधामा च तत्रेन्द्रो...3.2.32)
13	Rauchya Savarni (रौच्य)	Divaspati (दिवस्पतिर्महावीर्यस्तेषामिन्द्रो... 3.2.39)
14	Bhautya (भौत्यः) (alternatively भौमः।Bhauma)	Suchi (शुचिरिन्द्रः... 3.2.42)

Vasishta, Kashyapa, Atri, Jamadagni along with Gautama, Vishvamitra and Bharadvaja became the Saptarshi's.

The Mahabharata presents them as Marichi, Atri, Angiras, Pulaha, Kratu, Pulastya andVasishta.

In Astronomy

सप्तर्षि मण्डलं नित्यं तस्याधस्तात्प्रकीर्तितम् ।। मरीचिश्च वसिष्ठश्च अङ्गिराश्चात्रिरेव च ।। २२ ।।

पुलस्त्यः पुलहश्चैव क्रतुस्सप्तर्षयोऽमलाः ।। वशिष्ठमाश्रिता साध्वी तेषाम्मध्यादरुन्धती ।। २३ ।। (Vish. Dhar. 1.106.22-23)

Brihat Samhita gives the Seven Rshis' names as:

• Marichi
• Vasistha
• Angiras
• Atri
• Pulastya
• Pulaha
• Kratu

Manvantaras and Saptarshis

Number	Name of Manvantara	Saptarshi List
1	Svayambhuva manu	Marichi, Atri, Angiras, Pulaha, Kratu, Pulastya, and Vashishtha.
2	Svarochisha Manu	Urja, Stambha, Prańa, Dattoli, Rishabha, Nischara, and Arvarívat.
3	Auttami Manu	Sons of Vashishtha: Kaukundihi, Kurundi, Dalaya, Śankha, Praváhita, Mita, and Sammita.
4	Tamasa Manu	Jyotirdhama, Prithu, Kavya, Chaitra, Agni, Vanaka, and Pivara.
5	Raivata Manu	Hirannyaroma, Vedasrí, Urddhabahu, Vedabahu, Sudhaman, Parjanya, and Mahámuni.
6	Chakshusha Manu	Sumedhas, Virajas, Havishmat, Uttama, Madhu, Abhináman, and Sahishnnu.
7	Vaivasvata Manu	Kashyapa, Atri, Vashishtha, Vishvamitra, Gautama, Jamadagni, Bharadvaja.

As per legend, the seven Rishis in the next Manvantara will be Diptimat, Galava, Parashurama, Kripa, Drauni or Ashwatthama, Vyasaand Rishyasringa.

पुलस्त्यः, पुं, सप्तर्षीणां मध्ये ऋषिविशेषः । इति शब्दरत्नावली ॥ स ब्रह्मणः कर्णाभ्यां जातः ।

तस्य भार्य्या हविर्भूः कर्द्दमकन्या । तस्य पुत्त्रः अगस्त्यः विश्रवाश्च । इति श्रीभागवतम् ॥ यथा, हरिवंशे । ७ । ८ ।

“मरीचिरत्रिर्भगवानङ्गिराः पुलहः क्रतुः ।

पुलस्त्यश्च वशिष्ठश्च सप्तैते ब्रह्मणः सुताः ॥”

पुलहः, पुं, सप्तर्षीणां मध्ये ऋषिविशेषः । इति शब्दरत्नावली ॥ स च ब्रह्मणो नाभितो जातः तस्य भार्य्या कर्द्दममुनिकन्या गतिः । तस्य पुत्त्राः कर्म्मश्रेष्ठः यवीयान् सहिष्णुश्च । इति

श्रीभागवतम् ॥