Guru (गुरुः)

This article needs editing. Add and improvise the content from reliable sources.

Guru (Samskrit : गुरुः) means preceptor, one who imparts valuable life lessons to anyone who seeks knowledge. He is one who takes charge of immature children, moulds them and makes them worthy useful citizens of the world. Thus such a preceptor was naturally held high in reverence. Gurus held an esteemed position in the society due to their Vidya or knowledge they possessed (Manyasthana).

The importance which in modern times is attached to the Institution, of study, was in ancient days attached to the teacher in India.

परिचयः ॥ Introduction

In the context of Guru and Shishya, various definitions are seen in the ancient texts. Vidya as in Adhyatma vidya or Paravidya is held in high reverence by the ancient seers (Mundakopanishad clearly explains it).

व्युत्पत्तिः॥ Etymology

Shabdakalpadruma defines गुरुः

गृणाति उपदिशति वेदादिशास्त्राणिइन्द्रादिदेवेभ्यः इति । one who teaches, advises (used in the sense of explaining, pointing out, informing, command, prescribe) the vedas and shastras to devatas like Indra and others.

Similar concept is seen in Shivasutras explained in Shivasutra vimarshini as follows

गुरुरुपायः । (Shiva Sutra 2.6) and गृणाति उपदिशति तात्त्विकमर्थम् इति गुरुः । (Shivasutra Vimarshini)

One who teaches the meaning of tattvas (higher knowledge) is a Guru. Said to be a part of Skanda Purana, Gurugita comprehensively summarizes the various aspects of Guru in the conversation between Uma and Maheshvara.

गुकारश्चान्धकारो हि रुकारस्तेज उच्यते। अज्ञानग्रासकं ब्रह्म गुरुरेव न संशयः॥४४॥

गु-कारः stands for अन्धकारः (darkness in the form of Ajnana) and रु-कारः denotes तेजः (light in the form of Jnana). The one who dispels Ajnana by the light of Brahmajnana is a Guru, without any doubt.

गुकारो भवरोगः स्यात् रुकारस्तन्निरोधकृत्। भवरोगहरत्याच्च गुरुरित्यभिधीयते॥४५॥

गु-कारः stands for भवरोगः (worldly inflictions) and रु-कारः denotes भवरोगनिरोधकः (preventing worldly inflictions). One who removes the diseases of worldly attachments is called a Guru.

गुकारश्च गुणातीतो रूपातीतो रुकारकः। गुणरूपविहीनत्वात् गुरुरित्यभिधीयते॥४६॥

गु-कारः stands for गुणातीतः (one who is above the three gunas - satva, rajas and tamas) and रु-कारः denotes रूपातीतः (one who is formless). A Guru is so called because he is devoid of the gunas (three states) and form.

गुकारः प्रथमो वर्णो मायादिगुणभासकः। रुकारोऽस्ति परं ब्रह्म मायाभ्रान्तिविमोचनम्॥४७॥ (Guru. Gita.1.44-47)

गु-कारः the first varna is गुणभासकः (indicates Maya and other such qualities) and रु-कारः denotes परं ब्रह्म (the highest Brahman which dispels Maya and other delusions).

अत्रिनेत्रः शिवः साक्षात् द्विबाहुश्च हरिः स्मृतः। योऽचतुर्वदनो ब्रह्मा श्रीगुरुः कथितः प्रिये॥९२॥ (Guru. Gita.1.92)

Guru is none other than Shiva devoid of three eyes (Guru has two eyes), two shouldered Vishnu and Brahma devoid of four faces (heads).

Thus Mahesvara extols the greatness of a Guru in many ways to Uma.

The other representations of Guru include the Devaguru Brhaspati बृहस्पतिः सुराचार्यो गीष्पतिर्धिषणो गुरुः ।। १.३.२२३ ।। (Amarakosha 1.3.223) निषेकादिकृत् (one who performs the various prebirth and Upanayana samskaras), a मन्त्रदाता

Intellectual Father

While earthly parents are revered and one owes their physical birth to them, the Guru is revered and designated as the spiritual and intellectual father of the student. No education is complete without the help and guidance of the teacher. Different ancient texts describe the role of a teacher who is instrumental in the spiritual awakening and moral conditioning of an immature child.

Atharvaveda

आचार्य उपनयमानो ब्रह्मचारिणं कृणुते गर्भमन्तः । तं रात्रीस्तिस्र उदरे बिभर्ति तं जातं द्रष्टुमभिसंयन्ति देवाः ॥३॥ (Atha. Veda. 11.7.3)

Acharya bears the Brahmachari (one who is undergoing the Upanayana samskara) in his womb (of jnanasharira) for three nights. The devatas come down to see him (support him) just as he emerges from the womb (Adhyatmaka janma).

Here the night is indicative of Ajnana, state of darkness devoid of knowledge. It also represents the kinds of darkness signified by lack of concepts (thoughts), enquiry (examination) and content (subject matter), and incapability which are removed by the teacher.

Manusmrti

Manu extols the greatness of a preceptor and lays down the role of an acharya as the spiritual father of a student.

तत्र यद्ब्रह्मजन्मास्य मौञ्जीबन्धनचिह्नितम् । तत्रास्य माता सावित्री पिता त्वाचार्य उच्यते । । २.१७० । ।

वेदप्रदानादाचार्यं पितरं परिचक्षते । २.१७१ । । (Manu. Smrt. 2.170-171)

Shruti lays down that for a dvija, the mother gives him the first birth and by Upanayana samskara he gets his second birth, by the Agnistoma and other yajnadikshas he takes the third birth. Of these three births, in the brahmajnama obtained after upanayana, mother is Savitri and Gayatri and acharya is said to be the father. Gautama Dharmasutras also emphasize that the Acharya is the person from whom one receives second birth (at Upanayana) or instruction in the Veda.

तद्द्वितीयं जन्म ॥ तद् यस्मात् स आचार्यः ॥ वेदानुवचनाच् च ॥ (Gaut. Dharm. Sutr. 1.1.8-10)

यिक्तियुक्तं वचो ग्राह्यं न ग्राह्यं गुरुगौरवत् । सर्वशास्त्ररहस्यं तद् याज्ञवल्क्येन भाषितम् ॥ याज्ञवल्क्यशिक्षा , 232

Qualities of a Guru

ज्ञानं स्वानुभवः शान्तिर्वैराग्यं वक्तृता धृतिः। षड्गुणैश्वर्ययुक्तो हि भगवान् श्रीगुरुः प्रिये॥१७२॥ (Guru. Gita.2.172)

चातुर्यवान् विवेकी च अध्यात्मज्ञानवान् शुचिः। मानसं निर्मलं यस्य गुरुत्वं तस्य शोभते॥२७०॥

गुरवो निर्मलाः शान्ताः साधवो मितभाषिणः। कामक्रोधविनिर्मुक्ताः सदाचाराः जितेन्द्रियाः॥२७१॥

Shabdakalpadruma

मन्त्रदगुरोर्लक्षणं यथा ।

गकारः सिद्धिदः प्रोक्तो रेफः पापस्य हारकः । उकारो विष्णुरव्यक्तस्त्रितयात्मा गुरुः परः ॥

शान्तो दान्तः कुलीनश्च विनीतः शुद्धवेशवान् । शुद्धाचारः सुप्रतिष्ठः शुचिर्दक्षः सुबुद्धिमान् ॥

आश्रमी ध्याननिष्ठश्च मन्त्रतन्त्रविशारदः । निग्रहानुग्रहे शक्तो गुरुरित्यभिधीयते ॥

उद्धर्त्तुं चैव संहर्त्तुं समर्थो ब्राह्मणोत्तमः । तषस्वी सत्यवादी च गृहस्थो गुरुरुच्यते ॥

Kinds of Gurus

सूचकादिप्रभेदेन गुरवो बहुधा स्मृताः। स्वयं सम्यक् परीक्ष्याथ तत्त्वनिष्ठं भजेत्सुधीः॥२७२॥

वर्णजालमिदं तद्वद्बाह्यशास्त्रं तु लौकिकम्। यस्मिन् देवि समभ्यस्तं स गुरुः सुचकः स्मृतः॥२७३॥

वर्णाश्रमोचितां विद्यां धर्माधर्मविधायिनीम्। प्रवक्तारं गुरुं विद्धि वाचकं त्विति पार्वति॥२७४॥

पञ्चाक्षर्यादिमन्त्राणामुपदेष्टा तु पार्वति। स गुरुर्बोधको भूयादुभयोरयमुत्तमः॥२७५॥

मोहमारणवश्यादितुच्छमन्त्रोपदर्शिनम्। निषिद्धगुरुरित्याहुः पण्डितास्तत्त्वदर्शिनः॥२७६॥

अनित्यमिति निर्दिश्य संसारं संकटालयम्। वैराग्यपथदर्शी यः स गुरुर्विहितः प्रिये॥२७७॥

तत्त्वमस्यादिवाक्यानामुपदेष्टा तु पार्वति। कारणाख्यो गुरुः प्रोक्तो भवरोगनिवारकः॥२७८॥

सर्वसन्देहसन्दोहनिर्मूलनविचक्षणः। जन्ममृत्युभयघ्नो यः स गुरुः परमो मतः॥२७९॥

बहुजन्मकृतात् पुण्याल्लभ्यतेऽसौ महागुरुः। लब्ध्वाऽमुं न पुनर्याति शिष्यः संसारबन्धनम्॥२८०॥

एवं बहुविधा लोके गुरवः सन्ति पार्वति। तेषु सर्वप्रयत्नेन सेव्यो हि परमो गुरुः॥२८१॥

suchaka, vachaka, bodhaka, nishiddhaguru, vihitaguru, karanaguru, paramaguru, mahaguru,

Gurugita slokas 160 to 171