76
edits
Changes
Jump to navigation
Jump to search
Tatpurusha Samasa (तत्पुरुषसमासः) (view source)
Revision as of 14:49, 9 September 2022
, 14:49, 9 September 2022Creating a new page
तत्पुरुषः
== द्वितीया-तत्पुरुषः ==
० द्वितीया श्रितातीतपतितगतात्यस्तप्राप्तापन्नैः (२-१-२४)
श्रित-अतीत-पतित-गत-अत्यस्त-प्राप्त-आपन्न these सुबन्तऽ can have समास with any समर्थ-सुबन्त in द्वितीया-विभक्ति.
Eg: कृष्णं श्रितः =>कृष्णश्रितः,
आपदं आपन्नः => आपदापन्नः
० अत्यन्तसंयोगे च (२-१-२९)
काल-वाचक-द्वितीया-विभक्त्यन्त-सुबन्तऽ can have समास with any समर्थ-सुबन्त if अत्यन्तसंयोग is to be indicated.
Eg: मुहूर्तं सुखं => मुहूर्तसुखम्
सर्वरात्रं कल्याणी, सर्वरात्रं शोभना
== तृतीया-तत्पुरुषः ==
० पूर्व-सदृश-सम-ऊनार्थ-कलह्-निपुण-मिश्र-श्लक्ष्णैः (तृतीया) (२-१-३१)
पूर्व-सदृश-सम-ऊनार्थ-कलह-निपुण-मिश्र-श्लक्ष्ण these सुबन्तऽ can have समास with any समर्थ-सुबन्त in तृतीया-विभक्ति.
Eg: मासेन पूर्वः =>मासपूर्वः
० कर्तृकरणे कृता बहुलम् (तृतीया) (२-१-३२)
The तृतीया-विभक्ति-सुबन्त in the meaning of कर्तृ and करण can have समास with any समर्थ-सुबन्त which is a कृदन्त.
Eg: अहिना हतः => अहिहतः
=== अभ्यास I ===
1. संवत्सरेण पूर्वः 1. मात्रा सदृशः
2. 2.
3. 3.
4. संवत्सरपूर्वः 4. मातृसदृशः
1. माषेण ऊनम् 1. गुडेन मिश्रः
2. 2.
3. 3.
4. माषोनम् 4. गुडमिश्रः
=== अभ्यास II ===
1. वाचा कलहः 1. आचारेण श्लक्ष्णः
2. 2.
3. 3.
4. वाक्कलहः 4. आचारश्लक्ष्णः
1. पितृसदृश : 1. कार्षापणोनम्
2. 2.
3. 3.
4. पित्रा सदृशः 4. कार्षापणेन ऊनम्
=== अभ्यास III ===
1. माषविकलम् 1. आचारनिपुणः
2. 2.
3. 3.
4. माषेण विकलम् 4. आचारेण निपुणः
1. वाङ्निपुणः 1. तिलमिश्रः
2. 2.
3. 3.
4. वाचा निपुणः 4.तिलेन मिश्र:
=== अभ्यास I ===
1. नखैः निर्भिन्नः 1. हरिणा त्रातः
2. 2.
3. 3.
4. नखनिर्भिन्न 4. हरित्रातः
1. परशुना छिन्नः 1. भगवता कृतम्
2. 2.
3. 3.
4. परशुछिन्नः (परशुच्छिन्नः) 4. भगवत्कृतम्
=== अभ्यास II ===
1. कालिदासेन रचितम् 1. तेन कृतम्
2. 2.
3. 3.
4. कालिदासरचितम् 4. तत्कृतम्
1. खड्गच्छिन्नः 1. रामकृतम्
2. 2.
3. 3.
4. खड्गेन छिन्नः 4. रामेण कृतम्
=== अभ्यास III ===
1.तन्निरूपितम् 1. चोरहृतम्
2. 2.
3. 3.
4. तेन निरूपितम् 4. चोरेण हृतम्
1.व्यासरचितम् 1. पितृत्रातम्
2. 2.
3. 3.
4. व्यासेन रचितम् 4. पित्रा त्रातम्
== चतुर्थी-तत्पुरुषः ==
० चतुर्थी तदर्थार्थबलिहितसुखरक्षितैः(२-१-३६)
तदर्थ-अर्थ-बलि-हित-सुख-रक्षित these सुबन्तऽ can have समास with any समर्थ-सुबन्त in चतुर्थी-विभक्ति.
Eg: कुण्डलाय हिरण्यम् => कुण्डलहिरण्यम्
बालकाय पयः => बालकार्थं पयः
=== अभ्यास I ===
1. बालकाय यवागूः 1. वृद्धाय मागः
2. 2.
3. 3.
4. बालकार्था यवागू: 4. वृद्धार्थः मार्गः
1. यूपाय दारु 1. गवे हितम्
2. 2.
3. 3.
4. यूपदारु 4. गोहितम्
=== अभ्यास II ===
1. भूतेभ्यो बलिः 1. शिशवे इदम्
2. 2.
3. 3.
4. भूतबलिः 4. शिश्वर्थम् ओदनम्
1. कुबेरबलिः 1. द्विजार्थः सूप
2. 2.
3. 3.
4. कुबेराय बलिः 4. द्विजाय सूपः
=== अभ्यास III ===
1.गोसुखम् 1. अश्वरक्षितम्
2. 2.
3. 3.
4. गवे सुखम् 4. अश्वाय रक्षितम्
1.छात्रार्थं पयः 1. अश्वसुखम्
2. 2.
3. 3.
4. छात्राय पयः 4. अश्वाय सुखम्
== पञ्चमी-तत्पुरुषः ==
० पञ्चमी भयेन (२-१-३७) , अपेतापोढमुक्तपतितापत्रस्तैरल्पशः (२-१-३८)
भय, भीत, भीति, भी and अपेत-अपोढ-मुक्त-पतित-अपत्रस्त these सुबन्तऽ can have समास with any समर्थ-सुबन्त in पञ्चमी-विभक्ति.
Eg: चोरात् भयम् => चोरभयम्
सुखात् अपेतः => सुखापेतः
=== अभ्यास I ===
1.वृकात् भीतः 1. वृश्चिकात् भीः
2. 2.
3. 3.
4. वृकभीतः 4. वृश्चिकभीः
1.स्वर्गात् पतितः 1. चक्रात् मुक्तः
2. 2.
3. 3.
4. स्वर्गपतितः 4. चक्रमुक्तः
=== अभ्यास II ===
1.व्याघ्रभीतिः 1. वृकभयम्
2. 2.
3. 3.
4. व्याघ्रत् भीतिः 4. वृकात् भयम्
1.तरङ्गापत्रस्तः 1. संसारमुक्तः
2. 2.
3. 3.
4. तरङ्गात् पत्रस्तः 4. संसारात् मुक्तः
== षष्ठी-तत्पुरुषः ==
० षष्ठी (२-२-८)
The सुबन्तऽ in षष्ठी-विभक्ति can have समास with any समर्थ-सुबन्त.
Eg: राज्ञः पुरुषः => राजपुरुषः
छात्रस्य पुस्तकम् => छात्रपुस्तकम्
=== अभ्यास I ===
1. बालकस्य लेखनी 1. अर्थस्य गौरवम्
2. 2.
3. 3.
4. बालकलेखनी 4. अर्थगौरवम्
1. तस्य उपरि 1. पलाशशातन:
2. 2.
3. 3.
4. तदुपरि 4. पलाशस्य शातनः
=== अभ्यास II ===
1. इक्षुच्छाया 1. मदध्ययनम्
2. 2.
3. 3.
4. इक्षूणां छाया 4. मम अध्ययनम्
० नित्यं क्रीडाजीविकयोः (२-२-१७)
The षष्ठी-विभक्ति-सुबन्त will get into समास mandatorily (नित्यं) with तृच्/अक प्रत्ययान्त-सुबन्त if the resultant is the name of a Game(क्रीडा) or Livelihood (जीविका).
Eg :
उद्दालकपुष्पभञ्जिका - उद्धालकपुष्पाणां भञ्जनं ,
वारणपुष्पप्रचारिका - वारणपुष्पाणां प्रचयनं,
दन्तलेखकः - दन्तानां लेखनेन जीवति,
नखलेखकः - नखानां लेखनेन जीवति ।
० याजकादिभ्यश्च (२-२-९)
The षष्ठी-विभक्ति-सुबन्त will get into समास with सुबन्तऽ in the याजकादि-गण.
The list is - याजक, पूजक, परिचारक, परिषेचक, स्नातक, अध्यापक, उत्सादक, उद्वर्तक, होतृ, पोतृ, भर्तृ, रथगणक, पत्तिगणक .
Eg :
देवस्य पूजकः देवपूजकः
राज्ञः परिचारकः राजपरिचारकः
मम अध्यापकः - ?
( अन्येन निवर्तितस्य पुनः प्रवृत्त्यभ्यनुज्ञानम् = प्रतिप्रसवः)
=== षष्ठी-समास-निषेधः ===
० न निर्धारणे (२-२-१०)
In case where षष्ठी-विभक्ति is used in the meaning निर्धारण, then समास is prohibited.
निर्धारणं - (जाति-गुण-क्रिया)
Eg :
मनुष्याणां क्षत्रियः शूरतमः ।
गवां कृष्णा सम्पन्नक्षीरतमा ।
अध्वगानां धावन्तः शीघ्रतमाः ।
० पूरण-गुण-सुहितार्थ-सद्-अव्यय-तव्य-समानाधिकरणेन (२-२-११)
षष्ठी-सामास is prohibited with the सुबन्त, having the meanings of पूरण (Ordinal numbers), गुण (quality) , सुहित (content) and सद् (शतृ/शानच्), अव्यय, समानाधिकरण ।
Eg :
पूरण - छात्राणां पञ्चमः, विद्यार्थिनां दशमः
गुण - काकस्य कार्ष्ण्यम् , बलाकायाः शौक्ल्यम्
सुहित - फलानां सुहितः , फलानां तृप्तः
सत् - अध्यापकस्य कुर्वन् /कुर्वाणः
अव्यय - पितुः कृत्वा, वैद्यस्य हृत्वा
तव्य - गृहस्थस्य कर्तव्यम्, बालाकस्य कर्तव्यम्
समानाधिकरण - पाणिनेः सूत्रकारस्य, राज्ञः भारतस्य
० क्तेन च पूजायां (२-२-१२)
षष्ठी-सामास is prohibited with the सुबन्त which is a क्त-प्रत्ययान्त having the meaning of पूजा (पूजा is to be taken as उपलक्षण)
Eg :
राज्ञां पूजितः , राज्ञां मतः, राज्ञां बुद्धः ।
The क्त-प्रत्यय from the sutra मतिबुद्धिपूजाऽर्थेभ्यश्च (३-२-१८८) has to be taken. The क्त-प्रत्यय prescribed here is to indicate action in वत्तमान-काल. क्तस्य च वर्तमाने (२-३-६७) prescribes षष्ठी-विभक्ति for these cases. That is being prohibited here for the समास.
० कर्मणि च (२-२-१४)
The षष्ठी-विभक्ति-सुबन्त which is in the meaning of कर्मकारक, cannot get into समास
Eg : आश्चर्यः गवां दोहः अगोपालकेन । रोचते ओदनस्य भोजनं देवदत्तेन ।
० तृजकाभ्यां कर्तरि (२-२-१५) and कर्तरि च । (२-२-१६)
The षष्ठी-विभक्ति-सुबन्त which is in the meaning of कर्तृकारक, cannot get into समास with अक ending कृदन्त
Eg: भवतः शायिका, भवतः आसिका ।
Or any षष्ठी-विभक्ति-सुबन्त cannot get into समास, with the तृच/अक which is in the meaning of कर्तृकारक.
Eg: ओदनस्य पाचकः, पुरां भेत्ता, वज्रस्य भर्ता , सक्तूनां पायकः, ओदनस्य
== सप्तमी-तत्पुरुषः ==
० सप्तमी शौण्डै: (२-१-४०), सिद्धशुष्कपक्वबन्धैश्च (२-१-४१)
The सुबन्तऽ in the list starting from शौण्ड can have समास with any समर्थ-सुबन्त in सप्तमी-विभक्ति. (List - शौण्ड। धूर्त। कितव। व्याड। प्रवीण। संवीत। अन्तर् । अन्तःशब्दस्त्वराधिकरनप्रधान एव पठ्यते। अधि। पटु। पण्डित। चपल। निपुण।) सिद्ध, शुष्क, पक्व, बन्ध)
Eg :
अक्षेषु शौण्डः => अक्षशौण्डः
शास्त्रेषु निपुणः => शास्त्रनिपुणः
=== अभ्यास I ===
1. ईश्वरे अधीनः 1. कार्ये चपलः
2. 2.
3. 3.
4. ईश्वराधीनः 4. कार्यचपलः
1. काश्यां सिद्धः 1. अक्षेषु कितवः
2. 2.
3. 3.
4. काशीसिद्धः 4. अक्षकितवः
=== अभ्यास II ===
1.आतपशुष्कः 1. स्थालीपक्वः
2. 2.
3. 3.
4. आतपे शुष्कः 4. स्थाल्यां पक्वः
1.चक्रबन्धः 1. वेदपण्डितः
2. 2.
3. 3.
4. चक्रे बन्धः 4. वेदे पण्डितः
== द्वितीया-तत्पुरुषः ==
० द्वितीया श्रितातीतपतितगतात्यस्तप्राप्तापन्नैः (२-१-२४)
श्रित-अतीत-पतित-गत-अत्यस्त-प्राप्त-आपन्न these सुबन्तऽ can have समास with any समर्थ-सुबन्त in द्वितीया-विभक्ति.
Eg: कृष्णं श्रितः =>कृष्णश्रितः,
आपदं आपन्नः => आपदापन्नः
० अत्यन्तसंयोगे च (२-१-२९)
काल-वाचक-द्वितीया-विभक्त्यन्त-सुबन्तऽ can have समास with any समर्थ-सुबन्त if अत्यन्तसंयोग is to be indicated.
Eg: मुहूर्तं सुखं => मुहूर्तसुखम्
सर्वरात्रं कल्याणी, सर्वरात्रं शोभना
== तृतीया-तत्पुरुषः ==
० पूर्व-सदृश-सम-ऊनार्थ-कलह्-निपुण-मिश्र-श्लक्ष्णैः (तृतीया) (२-१-३१)
पूर्व-सदृश-सम-ऊनार्थ-कलह-निपुण-मिश्र-श्लक्ष्ण these सुबन्तऽ can have समास with any समर्थ-सुबन्त in तृतीया-विभक्ति.
Eg: मासेन पूर्वः =>मासपूर्वः
० कर्तृकरणे कृता बहुलम् (तृतीया) (२-१-३२)
The तृतीया-विभक्ति-सुबन्त in the meaning of कर्तृ and करण can have समास with any समर्थ-सुबन्त which is a कृदन्त.
Eg: अहिना हतः => अहिहतः
=== अभ्यास I ===
1. संवत्सरेण पूर्वः 1. मात्रा सदृशः
2. 2.
3. 3.
4. संवत्सरपूर्वः 4. मातृसदृशः
1. माषेण ऊनम् 1. गुडेन मिश्रः
2. 2.
3. 3.
4. माषोनम् 4. गुडमिश्रः
=== अभ्यास II ===
1. वाचा कलहः 1. आचारेण श्लक्ष्णः
2. 2.
3. 3.
4. वाक्कलहः 4. आचारश्लक्ष्णः
1. पितृसदृश : 1. कार्षापणोनम्
2. 2.
3. 3.
4. पित्रा सदृशः 4. कार्षापणेन ऊनम्
=== अभ्यास III ===
1. माषविकलम् 1. आचारनिपुणः
2. 2.
3. 3.
4. माषेण विकलम् 4. आचारेण निपुणः
1. वाङ्निपुणः 1. तिलमिश्रः
2. 2.
3. 3.
4. वाचा निपुणः 4.तिलेन मिश्र:
=== अभ्यास I ===
1. नखैः निर्भिन्नः 1. हरिणा त्रातः
2. 2.
3. 3.
4. नखनिर्भिन्न 4. हरित्रातः
1. परशुना छिन्नः 1. भगवता कृतम्
2. 2.
3. 3.
4. परशुछिन्नः (परशुच्छिन्नः) 4. भगवत्कृतम्
=== अभ्यास II ===
1. कालिदासेन रचितम् 1. तेन कृतम्
2. 2.
3. 3.
4. कालिदासरचितम् 4. तत्कृतम्
1. खड्गच्छिन्नः 1. रामकृतम्
2. 2.
3. 3.
4. खड्गेन छिन्नः 4. रामेण कृतम्
=== अभ्यास III ===
1.तन्निरूपितम् 1. चोरहृतम्
2. 2.
3. 3.
4. तेन निरूपितम् 4. चोरेण हृतम्
1.व्यासरचितम् 1. पितृत्रातम्
2. 2.
3. 3.
4. व्यासेन रचितम् 4. पित्रा त्रातम्
== चतुर्थी-तत्पुरुषः ==
० चतुर्थी तदर्थार्थबलिहितसुखरक्षितैः(२-१-३६)
तदर्थ-अर्थ-बलि-हित-सुख-रक्षित these सुबन्तऽ can have समास with any समर्थ-सुबन्त in चतुर्थी-विभक्ति.
Eg: कुण्डलाय हिरण्यम् => कुण्डलहिरण्यम्
बालकाय पयः => बालकार्थं पयः
=== अभ्यास I ===
1. बालकाय यवागूः 1. वृद्धाय मागः
2. 2.
3. 3.
4. बालकार्था यवागू: 4. वृद्धार्थः मार्गः
1. यूपाय दारु 1. गवे हितम्
2. 2.
3. 3.
4. यूपदारु 4. गोहितम्
=== अभ्यास II ===
1. भूतेभ्यो बलिः 1. शिशवे इदम्
2. 2.
3. 3.
4. भूतबलिः 4. शिश्वर्थम् ओदनम्
1. कुबेरबलिः 1. द्विजार्थः सूप
2. 2.
3. 3.
4. कुबेराय बलिः 4. द्विजाय सूपः
=== अभ्यास III ===
1.गोसुखम् 1. अश्वरक्षितम्
2. 2.
3. 3.
4. गवे सुखम् 4. अश्वाय रक्षितम्
1.छात्रार्थं पयः 1. अश्वसुखम्
2. 2.
3. 3.
4. छात्राय पयः 4. अश्वाय सुखम्
== पञ्चमी-तत्पुरुषः ==
० पञ्चमी भयेन (२-१-३७) , अपेतापोढमुक्तपतितापत्रस्तैरल्पशः (२-१-३८)
भय, भीत, भीति, भी and अपेत-अपोढ-मुक्त-पतित-अपत्रस्त these सुबन्तऽ can have समास with any समर्थ-सुबन्त in पञ्चमी-विभक्ति.
Eg: चोरात् भयम् => चोरभयम्
सुखात् अपेतः => सुखापेतः
=== अभ्यास I ===
1.वृकात् भीतः 1. वृश्चिकात् भीः
2. 2.
3. 3.
4. वृकभीतः 4. वृश्चिकभीः
1.स्वर्गात् पतितः 1. चक्रात् मुक्तः
2. 2.
3. 3.
4. स्वर्गपतितः 4. चक्रमुक्तः
=== अभ्यास II ===
1.व्याघ्रभीतिः 1. वृकभयम्
2. 2.
3. 3.
4. व्याघ्रत् भीतिः 4. वृकात् भयम्
1.तरङ्गापत्रस्तः 1. संसारमुक्तः
2. 2.
3. 3.
4. तरङ्गात् पत्रस्तः 4. संसारात् मुक्तः
== षष्ठी-तत्पुरुषः ==
० षष्ठी (२-२-८)
The सुबन्तऽ in षष्ठी-विभक्ति can have समास with any समर्थ-सुबन्त.
Eg: राज्ञः पुरुषः => राजपुरुषः
छात्रस्य पुस्तकम् => छात्रपुस्तकम्
=== अभ्यास I ===
1. बालकस्य लेखनी 1. अर्थस्य गौरवम्
2. 2.
3. 3.
4. बालकलेखनी 4. अर्थगौरवम्
1. तस्य उपरि 1. पलाशशातन:
2. 2.
3. 3.
4. तदुपरि 4. पलाशस्य शातनः
=== अभ्यास II ===
1. इक्षुच्छाया 1. मदध्ययनम्
2. 2.
3. 3.
4. इक्षूणां छाया 4. मम अध्ययनम्
० नित्यं क्रीडाजीविकयोः (२-२-१७)
The षष्ठी-विभक्ति-सुबन्त will get into समास mandatorily (नित्यं) with तृच्/अक प्रत्ययान्त-सुबन्त if the resultant is the name of a Game(क्रीडा) or Livelihood (जीविका).
Eg :
उद्दालकपुष्पभञ्जिका - उद्धालकपुष्पाणां भञ्जनं ,
वारणपुष्पप्रचारिका - वारणपुष्पाणां प्रचयनं,
दन्तलेखकः - दन्तानां लेखनेन जीवति,
नखलेखकः - नखानां लेखनेन जीवति ।
० याजकादिभ्यश्च (२-२-९)
The षष्ठी-विभक्ति-सुबन्त will get into समास with सुबन्तऽ in the याजकादि-गण.
The list is - याजक, पूजक, परिचारक, परिषेचक, स्नातक, अध्यापक, उत्सादक, उद्वर्तक, होतृ, पोतृ, भर्तृ, रथगणक, पत्तिगणक .
Eg :
देवस्य पूजकः देवपूजकः
राज्ञः परिचारकः राजपरिचारकः
मम अध्यापकः - ?
( अन्येन निवर्तितस्य पुनः प्रवृत्त्यभ्यनुज्ञानम् = प्रतिप्रसवः)
=== षष्ठी-समास-निषेधः ===
० न निर्धारणे (२-२-१०)
In case where षष्ठी-विभक्ति is used in the meaning निर्धारण, then समास is prohibited.
निर्धारणं - (जाति-गुण-क्रिया)
Eg :
मनुष्याणां क्षत्रियः शूरतमः ।
गवां कृष्णा सम्पन्नक्षीरतमा ।
अध्वगानां धावन्तः शीघ्रतमाः ।
० पूरण-गुण-सुहितार्थ-सद्-अव्यय-तव्य-समानाधिकरणेन (२-२-११)
षष्ठी-सामास is prohibited with the सुबन्त, having the meanings of पूरण (Ordinal numbers), गुण (quality) , सुहित (content) and सद् (शतृ/शानच्), अव्यय, समानाधिकरण ।
Eg :
पूरण - छात्राणां पञ्चमः, विद्यार्थिनां दशमः
गुण - काकस्य कार्ष्ण्यम् , बलाकायाः शौक्ल्यम्
सुहित - फलानां सुहितः , फलानां तृप्तः
सत् - अध्यापकस्य कुर्वन् /कुर्वाणः
अव्यय - पितुः कृत्वा, वैद्यस्य हृत्वा
तव्य - गृहस्थस्य कर्तव्यम्, बालाकस्य कर्तव्यम्
समानाधिकरण - पाणिनेः सूत्रकारस्य, राज्ञः भारतस्य
० क्तेन च पूजायां (२-२-१२)
षष्ठी-सामास is prohibited with the सुबन्त which is a क्त-प्रत्ययान्त having the meaning of पूजा (पूजा is to be taken as उपलक्षण)
Eg :
राज्ञां पूजितः , राज्ञां मतः, राज्ञां बुद्धः ।
The क्त-प्रत्यय from the sutra मतिबुद्धिपूजाऽर्थेभ्यश्च (३-२-१८८) has to be taken. The क्त-प्रत्यय prescribed here is to indicate action in वत्तमान-काल. क्तस्य च वर्तमाने (२-३-६७) prescribes षष्ठी-विभक्ति for these cases. That is being prohibited here for the समास.
० कर्मणि च (२-२-१४)
The षष्ठी-विभक्ति-सुबन्त which is in the meaning of कर्मकारक, cannot get into समास
Eg : आश्चर्यः गवां दोहः अगोपालकेन । रोचते ओदनस्य भोजनं देवदत्तेन ।
० तृजकाभ्यां कर्तरि (२-२-१५) and कर्तरि च । (२-२-१६)
The षष्ठी-विभक्ति-सुबन्त which is in the meaning of कर्तृकारक, cannot get into समास with अक ending कृदन्त
Eg: भवतः शायिका, भवतः आसिका ।
Or any षष्ठी-विभक्ति-सुबन्त cannot get into समास, with the तृच/अक which is in the meaning of कर्तृकारक.
Eg: ओदनस्य पाचकः, पुरां भेत्ता, वज्रस्य भर्ता , सक्तूनां पायकः, ओदनस्य
== सप्तमी-तत्पुरुषः ==
० सप्तमी शौण्डै: (२-१-४०), सिद्धशुष्कपक्वबन्धैश्च (२-१-४१)
The सुबन्तऽ in the list starting from शौण्ड can have समास with any समर्थ-सुबन्त in सप्तमी-विभक्ति. (List - शौण्ड। धूर्त। कितव। व्याड। प्रवीण। संवीत। अन्तर् । अन्तःशब्दस्त्वराधिकरनप्रधान एव पठ्यते। अधि। पटु। पण्डित। चपल। निपुण।) सिद्ध, शुष्क, पक्व, बन्ध)
Eg :
अक्षेषु शौण्डः => अक्षशौण्डः
शास्त्रेषु निपुणः => शास्त्रनिपुणः
=== अभ्यास I ===
1. ईश्वरे अधीनः 1. कार्ये चपलः
2. 2.
3. 3.
4. ईश्वराधीनः 4. कार्यचपलः
1. काश्यां सिद्धः 1. अक्षेषु कितवः
2. 2.
3. 3.
4. काशीसिद्धः 4. अक्षकितवः
=== अभ्यास II ===
1.आतपशुष्कः 1. स्थालीपक्वः
2. 2.
3. 3.
4. आतपे शुष्कः 4. स्थाल्यां पक्वः
1.चक्रबन्धः 1. वेदपण्डितः
2. 2.
3. 3.
4. चक्रे बन्धः 4. वेदे पण्डितः