Line 1: |
Line 1: |
| __TOC__ | | __TOC__ |
− |
| |
| रो[लो]महर्षणपुत्र उग्रश्रवाः सौतिः पौराणिको। | | रो[लो]महर्षणपुत्र उग्रश्रवाः सौतिः पौराणिको। |
| नैमिषारण्ये शौनकस्य कुलपतेर्द्वादशवार्षिके सत्रे वर्तमाने॥ 1-1-1 | | नैमिषारण्ये शौनकस्य कुलपतेर्द्वादशवार्षिके सत्रे वर्तमाने॥ 1-1-1 |
| सुखासीनानभ्यगच्छन्महर्षीन्संशितव्रतान्। | | सुखासीनानभ्यगच्छन्महर्षीन्संशितव्रतान्। |
| विनयावनतो भूत्वा कदाचित्सूतनन्दनः॥ 1-1-2 | | विनयावनतो भूत्वा कदाचित्सूतनन्दनः॥ 1-1-2 |
− | [[:Category:Ugrashrava|''Ugrashrava'']] [[:Category:talks|''talks'']] [[:Category:Naimisharanya|''Naimisharanya'']] sages, उग्रश्रवा , नैमिषारण्य ,ऋषि , ऋषियों , संवाद | + | [[:Category:Ugrashrava|''Ugrashrava'']] [[:Category:talks|''talks'']] [[:Category:Naimisharanya|''Naimisharanya'']] [[:Category:sages|''sages'']] [[:Category:उग्रश्रवा|''उग्रश्रवा'']] [[:Category:नैमिषारण्य|''नैमिषारण्य'']] [[:Category:ऋषि|''ऋषि'']] [[:Category:ऋषियों|''ऋषियों'']] [[:Category:संवाद|''संवाद'']] |
− | | |
− |
| |
| | | |
| तमाश्रममनुप्राप्तं नैमिशारण्यवासिनाम्। | | तमाश्रममनुप्राप्तं नैमिशारण्यवासिनाम्। |
Line 17: |
Line 14: |
| अपृच्छत्तपसोवृद्धिं[स तपोवृद्धिं] ऋषिभिश्चाभिनन्दितः[सद्भिश्चैवाभिपूजितः]॥ 1-1-4 | | अपृच्छत्तपसोवृद्धिं[स तपोवृद्धिं] ऋषिभिश्चाभिनन्दितः[सद्भिश्चैवाभिपूजितः]॥ 1-1-4 |
| | | |
− | अथ तेषूपविष्टेषु सर्वेष्वेव तपस्विषु। | + | अथ तेषूपविष्टेषु सर्वेष्वेव तपस्विषु। |
| + | निर्दिष्टमासनं भेजे विनयाद्रौ[ल्लौ]महर्षणिः॥ 1-1-5 |
| + | [[:Category:Lomharshana|''Lomharshana'']] [[:Category:Son|''Son'']] [[:Category:Ugrashrava|''Ugrashrava'']] [[:Category:लोमहर्षण|''लोमहर्षण'']] [[:Category:पुत्र|''पुत्र'']] [[:Category:उग्रश्रवा|''उग्रश्रवा'']] |
| | | |
− | निर्दिष्टमासनं भेजे विनयाद्रौ[ल्लौ]महर्षणिः॥ 1-1-5
| + | सुखासीनं ततस्तं ते[तु] विश्रान्तमुपलक्ष्य च। |
− | | + | अथापृच्छदृषिस्तत्र काश्चित्प्रस्तावयन्कथाः॥ 1-1-6 |
− | सुखासीनं ततस्तं ते[तु] विश्रान्तमुपलक्ष्य च। | + | [[:Category:Question|''Question'']] [[:Category:First Question|''First Question'']] [[:Category:Ugrashrava|''Ugrashrava'']] [[:Category:First|''First'']] [[:Category:पेहला प्र्श्न रिशियोका|''पेहला प्र्श्न रिशियोका'']] [[:Category:प्र्श्न|''प्र्श्न'']] [[:Category:पेहला|''पेहला'']] [[:Category:उग्रश्रवा|''उग्रश्रवा'']] [[:Category:रिशियो|''रिशियो'']] |
− | | |
− | अथापृच्छदृषिस्तत्र काश्चित्प्रस्तावयन्कथाः॥ 1-1-6 | |
| | | |
| कुत आगम्यते सौते क्व चायं विहृतस्त्वया। | | कुत आगम्यते सौते क्व चायं विहृतस्त्वया। |
Line 29: |
Line 26: |
| कालः कमलपत्राक्ष शंसैतत्पृच्छतो मम॥ 1-1-7 | | कालः कमलपत्राक्ष शंसैतत्पृच्छतो मम॥ 1-1-7 |
| | | |
− | एवं पृष्टोऽब्रवीत्सम्यग्यथावद्रौ[ल्लौ]महर्षणिः। | + | एवं पृष्टोऽब्रवीत्सम्यग्यथावद्रौ[ल्लौ]महर्षणिः। |
− | | + | वाक्यं वचनसम्पन्नस्तेषां च चरिताश्रयम्॥ 1-1-8 |
− | वाक्यं वचनसम्पन्नस्तेषां च चरिताश्रयम्॥ 1-1-8 | + | [[:Category:Ugrashrava|''Ugrashrava'']] [[:Category:Expert|''Expert'']] [[:Category:Orator|''Orator'']] [[:Category:उग्रश्रवा|''उग्रश्रवा'']] [[:Category:कुश्ल|''कुश्ल'']] [[:Category:वक्ता |''वक्ता '']] |
− | | |
− | तस्मिन्सदसि विस्तीर्णे मुनीनां भावितात्मनाम्।
| |
− | | |
− | सौतिरुवाच
| |
− | | |
− | जनमेजयस्य राजर्षेः सर्पसत्रे महात्मनः॥ 1-1-9
| |
− | | |
− | समीपे पार्थिवेन्द्रस्य सम्यक्पारिक्षितस्य च।
| |
− | | |
− | कृष्णद्वैपायनप्रोक्ताः सुपुण्या विविधाः कथाः॥ 1-1-10
| |
− | | |
− | कथिताश्चापि विधिवद्या वैशम्पायनेन वै।
| |
− | | |
− | श्रुत्वाहं ता विचित्रार्था महाभारतसंश्रिताः॥ 1-1-11
| |
− | | |
− | बहूनि सम्परिक्रम्य तीर्थान्यायतनानि च।
| |
− | | |
− | श[स]मन्तपञ्चकं नाम पुण्यं द्विजनिषेवितम्॥ 1-1-12
| |
− | | |
− | गतवानस्मि तं देशं युद्धं यत्राभवत्पुरा।
| |
− | | |
− | पाण्डवानां कुरूणां [कुरूणां पाण्डवानां] च सर्वेषां च महीक्षिताम्॥ 1-1-13
| |
− | | |
− | दिदृक्षुरागतस्तस्मात्समीपं भवतामिह।
| |
− | | |
− | आयुष्मन्तः सर्व एव ब्रह्मभूता हि मे मताः॥ 1-1-14
| |
− | | |
− | अस्मिन्यज्ञे महाभागाः सूर्यपावकवर्चसः।
| |
− | | |
− | कृताभिषेकाः शुचयः कृतजप्याहुताग्नयः॥ 1-1-15
| |
− | | |
− | भवन्त आसते[ने] स्वस्था ब्रवीमि किमहं द्विजाः।
| |
− | | |
− | पुराणसंहिताः पुण्याः कथा धर्मार्थसंश्रिताः॥ 1-1-16
| |
− | | |
− | इति वृत्तं नरेन्द्राणामृषीणां च महात्मनाम्।
| |
− | | |
− | ऋषय ऊचुः
| |
− | | |
− | द्वैपायनेन यत्प्रोक्तं पुराणं परमर्षिणा॥ 1-1-17
| |
− | | |
− | सुरैर्ब्रह्मर्षिभिश्चैव श्रुत्वा यदभिपूजितम्।
| |
− | | |
− | तस्याख्यानवरिष्ठस्य विचित्रपदपर्वणः॥ 1-1-18
| |
− | | |
− | सूक्ष्मार्थन्याययुक्तस्य वेद अर्थैर्भूषितस्य च।
| |
| | | |
− | भारताख्ये[तस्ये]तिहासस्य पुण्यां ग्रन्थार्थसंयुताम्॥ 1-1-19
| + | तस्मिन्सदसि विस्तीर्णे मुनीनां भावितात्मनाम्। |
| + | सौतिरुवाच जनमेजयस्य राजर्षेः सर्पसत्रे महात्मनः॥ 1-1-9 |
| + | समीपे पार्थिवेन्द्रस्य सम्यक्पारिक्षितस्य च। |
| + | कृष्णद्वैपायनप्रोक्ताः सुपुण्या विविधाः कथाः॥ 1-1-10 |
| + | कथिताश्चापि विधिवद्या वैशम्पायनेन वै। |
| + | श्रुत्वाहं ता विचित्रार्था महाभारतसंश्रिताः॥ 1-1-11 |
| + | [[:Category:Ugrashrava|''Ugrashrava'']] [[:Category:Mahabharata|''Mahabharata'']] [[:Category:Stories|''Stories'']] [[:Category:Vyasdev|''Vyasdev'']] [[:Category:उग्रश्रवा|''उग्रश्रवा'']] [[:Category:महाभारत|''महाभारत'']] [[:Category:व्यासदेव|''व्यासदेव'']] |
| | | |
− | संस्कारोपगतां ब्राह्मीं नानाशास्त्रोपबृंहिताम्।
| + | बहूनि सम्परिक्रम्य तीर्थान्यायतनानि च। |
| + | श[स]मन्तपञ्चकं नाम पुण्यं द्विजनिषेवितम्॥ 1-1-12 |
| + | गतवानस्मि तं देशं युद्धं यत्राभवत्पुरा। |
| + | पाण्डवानां कुरूणां [कुरूणां पाण्डवानां] च सर्वेषां च महीक्षिताम्॥ 1-1-13 |
| + | [[:Category:Ugrashrava visits Kurukshetra|''Ugrashrava visits Kurukshetra'']] [[:Category:Ugrashrava|''Ugrashrava'']][[:Category:Kurukshetra|''Kurukshetra'']] [[:Category:Visit|''Visit'']] [[:Category:उग्रश्रवा|''उग्रश्रवा'']] [[:Category:कुरुक्षेत्र|''कुरुक्षेत्र'']] [[:Category:उग्रश्रवाका कुरुक्षेत्र जाना|''उग्रश्रवाका कुरुक्षेत्र जाना'']] |
| | | |
− | जनमेजयस्य यां राज्ञो वैशम्पायन उक्तवान्॥ 1-1-20
| + | दिदृक्षुरागतस्तस्मात्समीपं भवतामिह। |
| + | आयुष्मन्तः सर्व एव ब्रह्मभूता हि मे मताः॥ 1-1-14 |
| + | [[:Category:Ugrashrava|''Ugrashrava'']] [[:Category:Kurukshetra|''Kurukshetra'']][[:Category:Naimisharanya|''Naimisharanya'']] [[:Category:उग्रश्रवा|''उग्रश्रवा'']] [[:Category:कुरुक्षेत्र|''कुरुक्षेत्र'']] [[:Category:नैमिषारण्य|''नैमिषारण्य'']] |
| | | |
− | यथावत्स मुनि[ऋषि]स्तुष्ट्या सत्रे द्वैपायनाज्ञया।
| + | अस्मिन्यज्ञे महाभागाः सूर्यपावकवर्चसः। |
| + | कृताभिषेकाः शुचयः कृतजप्याहुताग्नयः॥ 1-1-15 |
| + | भवन्त आसते[ने] स्वस्था ब्रवीमि किमहं द्विजाः। |
| + | पुराणसंहिताः पुण्याः कथा धर्मार्थसंश्रिताः॥ 1-1-16 |
| + | [[:Category:Ugrashrava|''Ugrashrava'']] [[:Category:like|''like'']] [[:Category:sages|''sages'']] [[:Category:listen|''listen'']] [[:Category:puranas|''puranas'']] [[:Category:king|''king'']] [[:Category:stories|''stories'']] [[:Category:उग्रश्रवा|''उग्रश्रवा'']] [[:Category:ऋषियों|''ऋषियों'']] [[:Category:सुनना|''सुनना'']] [[:Category:सुन|''सुन'']] [[:Category:पौराणिक|''पौराणिक'']] [[:Category:कथा|''कथा'']] [[:Category:इतिहास|''इतिहास'']] [[:Category:राजऋषियों|''राजऋषियों'']] [[:Category:राजऋषियोंका इतिहास |''राजऋषियोंका इतिहास'']] |
| | | |
− | वेदैश्चतुर्भिः संहितां[संयुक्तां] व्यासस्याद्भुतकर्मणः॥ 1-1-21 | + | इति वृत्तं नरेन्द्राणामृषीणां च महात्मनाम्। |
| + | ऋषय ऊचुः द्वैपायनेन यत्प्रोक्तं पुराणं परमर्षिणा॥ 1-1-17 |
| + | सुरैर्ब्रह्मर्षिभिश्चैव श्रुत्वा यदभिपूजितम्। |
| + | तस्याख्यानवरिष्ठस्य विचित्रपदपर्वणः॥ 1-1-18 |
| + | सूक्ष्मार्थन्याययुक्तस्य वेद अर्थैर्भूषितस्य च। |
| + | भारताख्ये[तस्ये]तिहासस्य पुण्यां ग्रन्थार्थसंयुताम्॥ 1-1-19 |
| + | संस्कारोपगतां ब्राह्मीं नानाशास्त्रोपबृंहिताम्। |
| + | जनमेजयस्य यां राज्ञो वैशम्पायन उक्तवान्॥ 1-1-20 |
| + | थावत्स मुनि[ऋषि]स्तुष्ट्या सत्रे द्वैपायनाज्ञया। |
| + | वेदैश्चतुर्भिः संहितां[संयुक्तां] व्यासस्याद्भुतकर्मणः॥ 1-1-21 |
| + | [[:Category:Janamejay|''Janamejay'']] [[:Category:wedding|''wedding'']] [[:Category:wedding of Janamejay|''wedding of Janamejay'']] [[:Category:coronation|''coronation'']] [[:Category:coronation of Janamejay|''coronation of Janamejay'']] [[:Category:जनमेजयका विवाह|''जनमेजयका विवाह'']] [[:Category:जनमेजय|''जनमेजय'']] [[:Category:विवाह|''विवाह'']] [[:Category:जनमेजयका राज्याभिषेक|''जनमेजयका राज्याभिषेक'']] [[:Category:राज्याभिषेक|''राज्याभिषेक'']] |
| | | |
− | संहितां श्रोतुमिच्छामः पुण्यां पापभयापहाम्। | + | संहितां श्रोतुमिच्छामः पुण्यां पापभयापहाम्। |
| + | सौतिरुवाच आद्यं पुरुषमीशानं पुरुहूतं पुरुष्टुतम्॥ 1-1-22 |
| + | ऋतमेकाक्षरं ब्रह्म व्यक्ताव्यक्तं सनातनम्। |
| + | असच्च सदसच्चैव यद्विश्वं सदसत्परम्॥ 1-1-23 |
| + | परावराणां स्रष्टारं पुराणं परमव्ययम्। |
| + | मङ्गल्यं मङ्गलं विष्णुं वरेण्यमनघं शुचिम्॥ 1-1-24 |
| + | नमस्कृत्य हृषीकेशं चराचरगुरुं हरिम्। |
| + | महर्षेः पूजितस्येह सर्वलोकैर्महात्मनः॥ 1-1-25 |
| + | [[:Category:Ugrashrava|''Ugrashrava'']] [[:Category:Vyasdev|''Vyasdev'']] [[:Category:description|''description'']] [[:Category:supreme lord|''supreme lord'']] [[:Category:उग्रश्रवा|''उग्रश्रवा'']] [[:Category:व्यासदेव|''व्यासदेव'']] [[:Category:मत|''मत'']] [[:Category:वर्णन|''वर्णन'']] [[:Category:परमात्मा|''परमात्मा'']] [[:Category:दृष्टिकोण|''दृष्टिकोण'']] |
| | | |
− | सौतिरुवाच
| + | प्रवक्ष्यामि मतं कृत्स्नं[पुण्यं] व्यासस्यामिततेजसः[व्यासस्याद्भुतकर्मणः]। |
− | | + | ओं नमो भगवते तस्मै व्यासायामिततेजसे॥ 1-1-26 |
− | आद्यं पुरुषमीशानं पुरुहूतं पुरुष्टुतम्॥ 1-1-22
| + | यस्य प्रसादाद्वक्ष्यामि नारायणकथामिमाम्। |
− | | + | सर्वाश्रमाभिगमनं सर्वतीर्थावगाहनम्॥ 1-1-27 |
− | ऋतमेकाक्षरं ब्रह्म व्यक्ताव्यक्तं सनातनम्।
| + | [[:Category:Mahabharata|''Mahabharata'']] [[:Category:sung|''sung'']] [[:Category:times|''times'']] [[:Category:several|''several'']] [[:Category:past|''past'']] [[:Category:present|''present'']] [[:Category:महाभारत|''महाभारत'']] [[:Category:इतिहास|''इतिहास'']] [[:Category:वर्णन|''वर्णन'']] [[:Category:भूतकाल|''भूतकाल'']] [[:Category:वर्त्तमान|''वर्त्तमान'']] [[:Category:भविष्य|''भविष्य'']] [[:Category:बार|''बार'']] |
− | | |
− | असच्च सदसच्चैव यद्विश्वं सदसत्परम्॥ 1-1-23
| |
− | | |
− | परावराणां स्रष्टारं पुराणं परमव्ययम्।
| |
− | | |
− | मङ्गल्यं मङ्गलं विष्णुं वरेण्यमनघं शुचिम्॥ 1-1-24
| |
− | | |
− | नमस्कृत्य हृषीकेशं चराचरगुरुं हरिम्।
| |
− | | |
− | महर्षेः पूजितस्येह सर्वलोकैर्महात्मनः॥ 1-1-25
| |
− | | |
− | प्रवक्ष्यामि मतं कृत्स्नं[पुण्यं] व्यासस्यामिततेजसः[व्यासस्याद्भुतकर्मणः]। | |
− | | |
− | ओं नमो भगवते तस्मै व्यासायामिततेजसे॥ 1-1-26 | |
− | | |
− | यस्य प्रसादाद्वक्ष्यामि नारायणकथामिमाम्। | |
− | | |
− | सर्वाश्रमाभिगमनं सर्वतीर्थावगाहनम्॥ 1-1-27 | |
| | | |
| न तथा फलदं लोके नारायणकथा यथा। | | न तथा फलदं लोके नारायणकथा यथा। |
Line 123: |
Line 90: |
| आचख्युः कवयः केचित्सम्प्रत्याचक्षते परे॥ 1-1-29 | | आचख्युः कवयः केचित्सम्प्रत्याचक्षते परे॥ 1-1-29 |
| | | |
− | आख्यास्यन्ति तथैवान्य[न्ये] इतिहासमिमं भुवि। | + | आख्यास्यन्ति तथैवान्य[न्ये] इतिहासमिमं भुवि। |
| + | एतद्धि हि[इदं तु] त्रिषु लोकेषु महज्ज्ञानं प्रतिष्ठितम्॥ 1-1-30 |
| + | [[:Category:Mahabharata|''Mahabharata'']] [[:Category:symbol|''symbol'']] [[:Category:knowledge|''knowledge'']] [[:Category:symbol of knowledge|''symbol of knowledge'']] [[:Category:महाभारत|''महाभारत'']] [[:Category:ज्ञान|''ज्ञान'']] [[:Category:प्रतिक|''प्रतिक'']] [[:Category:ज्ञानका प्रतिक|''ज्ञानका प्रतिक'']] |
| | | |
− | एतद्धि हि[इदं तु] त्रिषु लोकेषु महज्ज्ञानं प्रतिष्ठितम्॥ 1-1-30
| + | विस्तरैश्च समासैश्च धार्यते यद्द्विजातिभिः। |
| + | अलंकृतं शुभैः शब्दैः समयैर्दिव्यमानुषैः॥ 1-1-31 |
| + | [[:Category:Mahabharata|''Mahabharata'']] [[:Category:scholars|''scholars'']] [[:Category:Mahabharata for scholars|''Mahabharata for scholars'']] [[:Category:Ornamental|''Ornamental'']] [[:Category:language|''language'']] [[:Category:ornamental language|''ornamental language'']] [[:Category:महाभारत|''महाभारत'']] [[:Category:विद्वानो का ग्र्न्थ|''विद्वानो का ग्र्न्थ'']] [[:Category:ग्र्न्थ|''ग्र्न्थ'']] |
| | | |
− | विस्तरैश्च समासैश्च धार्यते यद्द्विजातिभिः।
| + | तपसा ब्रह्मचर्येण व्यस्य वेदं सनातनम्। |
| | | |
− | अलंकृतं शुभैः शब्दैः समयैर्दिव्यमानुषैः॥ 1-1-31
| + | इतिहासमिमं चक्रे पुण्यं सत्यवतीसुतः॥ |
− | | |
− | छन्दोवृत्तैश्च विविधैरन्वितं विदुषां प्रियम्।
| |
− | | |
− | @तपसा ब्रह्मचर्येण व्यस्य वेदं सनातनम्।
| |
− | | |
− | इतिहासमिमं चक्रे पुण्यं सत्यवतीसुतः॥@ | |
| | | |
| वेदार्थानां सारभूतमखिलार्थप्रदं ऋणाम्॥ 1-1-32 | | वेदार्थानां सारभूतमखिलार्थप्रदं ऋणाम्॥ 1-1-32 |
Line 147: |
Line 112: |
| भारतस्येतिहासस्य धर्मेणान्वीक्ष्य तां गतिम्॥ 1-1-34 | | भारतस्येतिहासस्य धर्मेणान्वीक्ष्य तां गतिम्॥ 1-1-34 |
| | | |
− | प्रविश्य योगं ज्ञानेन सोऽपश्यत्सर्वमन्ततः। | + | प्रविश्य योगं ज्ञानेन सोऽपश्यत्सर्वमन्ततः। |
− | | + | निष्प्रभेऽस्मिन्निरालोके सर्वतस्तमसावृते॥ 1-1-35 |
− | निष्प्रभेऽस्मिन्निरालोके सर्वतस्तमसावृते॥ 1-1-35 | + | [[:Category:beginning of creation|''beginning of creation'']] [[:Category:beginning|''beginning'']][[:Category:creation|''creation'']] [[:Category:Egglike structure|''Egglike structure'']] [[:Category:सृष्टि |''सृष्टि'']] [[:Category:प्रारम्भ|''प्रारम्भ'']] [[:Category:अंड|''अंड'']] [[:Category:प्रकट|''प्रकट'']] [[:Category:सृष्टि के प्रारम्भ मे अंड प्रकट,|''सृष्टि के प्रारम्भ मे अंड प्रकट'']] |
| | | |
| बृहदण्डमभूदेकं प्रजानां बीजमव्ययम्। | | बृहदण्डमभूदेकं प्रजानां बीजमव्ययम्। |
Line 155: |
Line 120: |
| युगस्यादौ निमित्तं तन्महद्दिव्यं प्रचक्षते॥ 1-1-36 | | युगस्यादौ निमित्तं तन्महद्दिव्यं प्रचक्षते॥ 1-1-36 |
| | | |
− | यस्मिन्संश्रूयते सत्यं ज्योतिर्ब्रह्म सनातनम्। | + | यस्मिन्संश्रूयते सत्यं ज्योतिर्ब्रह्म सनातनम्। |
− | | + | अद्भुतं चाप्यजातं[चिन्त्यं] च सर्वत्र समतां गतम्॥ 1-1-37 |
− | अद्भुतं चाप्यजातं[चिन्त्यं] च सर्वत्र समतां गतम्॥ 1-1-37 | + | [[:Category:description of brahman|''description of brahman'']] [[:Category:description|''description'']] [[:Category:brahman|''brahman'']] [[:Category:ब्रह्म|''ब्रह्म'']] [[:Category:वर्णन|''वर्णन'']] [[:Category:ब्रह्मका वर्णन|''ब्रह्मका वर्णन'']] |
− | | |
− | अव्यक्तं कारणं सूक्ष्मं यत्तत्सदसदात्मकम्।
| |
− | | |
− | यस्मात्पितामहो जज्ञे प्रभुरेकः प्रजापतिः॥ 1-1-38
| |
− | | |
− | ब्रह्मा सुरगुरुः स्थाणुर्मनुश्च[नुः] परमेष्ठिजः[ष्ठ्यथ]।
| |
− | | |
− | प्राचेतसस्तथा दक्षो दक्षपुत्राश्च सप्त वै॥ 1-1-39
| |
− | | |
− | ततः प्रजानां पतयः प्राभवन्नेकविंशतिः।
| |
− | | |
− | पुरुषश्चाप्रमेयात्मा यं सर्व ऋषयो विदुः॥ 1-1-40
| |
− | | |
− | विश्वेदेवास्तथादित्या वसवोऽथाश्विनावपि।
| |
− | | |
− | यक्षाः साध्याः पिशाचाश्च गुह्यकाः पितरस्तथा॥ 1-1-41
| |
− | | |
− | सप्तर्षयश्च[ततः प्रसूता] विद्वांसः शिष्टा ब्रह्मर्षिसत्तमाः।
| |
− | | |
− | राजर्षयश्च बहवः सभूतां भूरितेजसः[सर्वे समुदिता गुणैः]॥ 1-1-42
| |
− | | |
− | आपो द्यौः पृथिवी वायुरन्तरिक्षं दिशस्तथा।
| |
− | | |
− | संवत्सरर्तवो मासाः पक्षाहोरात्रयः क्रमात्॥ 1-1-43
| |
− | | |
− | यच्चान्यदपि तत्सर्वं सम्भूतं लोकसंज्ञितम्[साक्षिकम्]।
| |
− | | |
− | यदिदं दृश्यते किञ्चिद्भूतं स्थावरजङ्गमम्॥ 1-1-44
| |
− | | |
− | पुनः संक्षिप्यते सर्वं जगत्प्राप्ते युगक्षये।
| |
− | | |
− | यथर्तावृतुलिङ्गानि नानारूपाणि पर्यये॥ 1-1-45
| |
− | | |
− | दृश्यन्ते तानि तान्येव तथा भावा युगादिषु।
| |
− | | |
− | एवमेतदनाद्यन्तं भूतसङ्घात[हार]कारकम्॥ 1-1-46
| |
− | | |
− | अनादिनिधनं लोके चक्रं सम्परिवर्तते।
| |
− | | |
− | त्रयस्त्रिंशत्सहस्राणि त्रयस्त्रिंशच्छतानि च॥ 1-1-47
| |
− | | |
− | त्रयस्त्रिंशच्च देवानां सृष्टिः संक्षेपलक्षणा।
| |
− | | |
− | दिवःपुत्रो बृहद्भानुश्चक्षुरात्मा विभावसुः॥ 1-1-48
| |
− | | |
− | सविता स ऋचीकोऽर्को भानुराशावहो रविः।
| |
− | | |
− | सुता[पुरा] विवस्वतः सर्वे मह्यस्तेषां तथावरः॥ 1-1-49
| |
− | | |
− | देवभ्राट्तनयस्तस्य सुभ्राडिति ततः स्मृतः।
| |
− | | |
− | सुभ्राजस्तु त्रयः पुत्राः प्रजावन्तो बहुश्रुताः॥ 1-1-50
| |
− | | |
− | दशज्योतिः शतज्योतिः सहस्रज्योतिरेव च।
| |
− | | |
− | दशपुत्रसहस्राणि दशज्योतेर्महात्मनः॥ 1-1-51
| |
− | | |
− | ततो दशगुणाश्चान्ये शतज्योतेरिहात्मजाः।
| |
− | | |
− | भूयस्ततो दशगुणाः सहस्रज्योतिषः सुताः॥ 1-1-52
| |
− | | |
− | तेभ्योऽयं कुरुवंशश्च यदूनां भरतस्य च।
| |
− | | |
− | ययातीक्ष्वाकुवंशश्च राजर्षीणां च सर्वशः॥ 1-1-53
| |
− | | |
− | सम्भूता बहवो वंशा भूतसर्गाः सुविस्तराः।
| |
− | | |
− | भूतस्थानानि सर्वाणि रहस्यं त्रिविधं च यत्॥ 1-1-54
| |
− | | |
− | वेदा योगः सविज्ञानो धर्मोऽर्थः काम एव च।
| |
− | | |
− | धर्मार्थकाम[र्मकामार्थ]युक्तानि शास्त्राणि विविधानि च॥ 1-1-55
| |
− | | |
− | लोकयात्राविधानं च सर्वं तद्दृष्टवानृषिः।
| |
− | | |
− | @नीतिर्भरतवंशस्य विस्तारश्चैव सर्वशः।@
| |
− | | |
− | इतिहासाः सवैयाख्या विविधाः श्रुतयोऽपि च॥ 1-1-56
| |
− | | |
− | इह सर्वमनुक्रान्तमुक्तं ग्रन्थस्य लक्षणम्।
| |
− | | |
− | @संक्षेपेणेतिहासस्य ततो वक्ष्यति विस्तरम्।@
| |
− | | |
− | विस्तीर्यैतन्महज्ज्ञानमृषिः संक्षिप्य चाब्रवीत्॥ 1-1-57
| |
− | | |
− | इष्टं हि विदुषां लोके समासव्यासधारणम्।
| |
− | | |
− | मन्वादि भारतं केचिदास्तीकादि तथा परे॥ 1-1-58
| |
− | | |
− | तथोपरिचराद्यन्ये विप्राः सम्यगधीयते।
| |
− | | |
− | विविधं संहिताज्ञानं दीपयन्ति मनीषिणः॥ 1-1-59
| |
− | | |
− | व्याख्याने कुशलाः केचिद्ग्रन्थस्य धारणे।
| |
− | | |
− | तपसा ब्रह्मचर्येण व्यस्य वेदं सनातनम्॥ 1-1-60
| |
− | | |
− | इतिहासमिमं चक्रे पुण्यं सत्यवतीसुतः।
| |
− | | |
− | पराशरात्मजो विद्वान्ब्रह्मर्षिः संशितव्रतः॥ 1-1-61
| |
− | | |
− | @मातुर्नियोगाद्धर्मात्मा गाङ्गेयस्य च धीमतः॥
| |
− | | |
− | क्षेत्रे विचित्रवीर्यस्य कृष्णद्वैपायनः पुरा।
| |
− | | |
− | त्रीनग्नीनिव कौरव्याञ्जनयामास वीर्यवान्॥
| |
− | | |
− | उत्पाद्य धृतराष्ट्रं च पाण्डुं विदुरमेव च।
| |
− | | |
− | जगाम तपसे श्रीमान्पुनरेवाश्रसं प्रति॥
| |
− | | |
− | तेष्वात्मजेषु वृद्धेषु गतेषु च परां गतिम्।
| |
− | | |
− | अब्रवीद्भारतं लोके मानुषेऽस्मिन्महानृषिः॥
| |
− | | |
− | जनमेजयेन पृष्टः सन्ब्राह्मणैश्च सहस्रशः।
| |
− | | |
− | शशास शिष्यमासीनं वैशम्पायनमन्तिके॥
| |
− | | |
− | स सदस्यैः समासीनं श्रावयामास भारतम्।
| |
− | | |
− | कर्मान्तरेषु यज्ञस्य चोद्यमानः पुनः पुनः॥
| |
− | | |
− | विस्तरं कुरुवंशस्य गान्धार्याः सर्पशीलताम्।
| |
− | | |
− | क्षत्तुः प्रज्ञां धृतिं कुन्त्याः सम्यग्द्वैपायनोऽब्रवीत्॥
| |
− | | |
− | वासुदेवस्य माहात्म्यं पाण्डवानां च सत्यताम्।
| |
− | | |
− | दुर्वृत्तं धार्तराष्ट्राणां उक्तवान्भगवानृषिः॥
| |
− | | |
− | इदं शतसहस्राग्रं श्लोकानां पुण्यकर्मणः।
| |
− | | |
− | उपाख्यानैः सह ज्ञेयं श्राव्यं भारतमुत्तमम्॥
| |
− | | |
− | चतुर्विंशतिसाहस्रं चक्रे भारत संज्ञितम्।
| |
− | | |
− | उपाख्यानै र्विना तावद्भारतं प्रोच्यते बुधैः॥
| |
− | | |
− | ततोऽप्यर्धशतं भूयः संक्षेपं कृतवानृषिः।@
| |
− | | |
− | तस्याभ्यासवरिष्ठस्य कृष्णद्वैपायनः प्रभुः।
| |
− | | |
− | कथमध्यापयानीह स शिष्यान्नित्यचिन्तयत्॥ 1-1-62
| |
− | | |
− | तस्य तच्चिन्तितं ज्ञात्वा ऋषेर्द्वैपायनस्य च।
| |
− | | |
− | तत्राजगाम भगवान्ब्रह्मा लोकगुरुः स्वयम्॥ 1-1-63
| |
− | | |
− | प्रीत्यर्थं तस्य चैवर्षेर्लोकानां हितकाम्यया।
| |
− | | |
− | तं दृष्ट्वा विस्मितो भूत्वा प्राञ्जलिः प्रणतः स्थितः॥ 1-1-64
| |
− | | |
− | आसनं कल्पयामास सर्वैर्देवगणैर्वृतः[सर्वैर्मुनिगणैर्वृतः]।
| |
− | | |
− | हिरण्यगर्भमासीनं तस्मिंस्तु परमासने॥ 1-1-65
| |
− | | |
− | परिवृत्यासनाभ्याशे वासवेयः स्थितोऽभवत्।
| |
− | | |
− | अनुज्ञातोऽथ कृष्णस्तु ब्रह्मणा परमेष्ठिना॥ 1-1-66
| |
− | | |
− | निषसादासनाभ्याशे प्रीयमाणः सुवि[शुचि]स्मितः।
| |
− | | |
− | उवाच स महातेजा ब्रह्माणं परमेष्ठिनम्॥ 1-1-67
| |
− | | |
− | कृतं मयेदं भगवन्काव्यं परमपूजितम्।
| |
− | | |
− | ब्रह्मन्वेदरहस्यं च यच्चाप्यभिहितं[यच्चान्यत्स्थापितं] मया॥ 1-1-68
| |
− | | |
− | साङ्गोपनिषदां चैव वेदानां विस्तरक्रिया।
| |
− | | |
− | इतिहासपुराणानामुन्मेषं निर्मितं च यत्॥ 1-1-69
| |
− | | |
− | भूतं भव्यं भविष्यं च त्रिविधं कालसंज्ञितम्।
| |
− | | |
− | जरामृत्युभयव्याधिभावाभावविनिश्चयः॥ 1-1-70
| |
− | | |
− | विविधस्य च धर्मस्य ह्याश्रमाणां च लक्षणम्।
| |
− | | |
− | चातुर्वर्ण्यविधानं च पुराणानां च कृत्स्नशः॥ 1-1-71
| |
− | | |
− | तपसो ब्रह्मचर्यस्य पृथिव्याश्चन्द्रसूर्ययोः।
| |
− | | |
− | ग्रहनक्षत्रताराणां प्रमाणं च युगैः सह॥ 1-1-72
| |
− | | |
− | ऋचो यजूंषि सामानि वेदाध्यात्मं तथैव च।
| |
− | | |
− | न्यायशिक्षाचिकित्सा च ज्ञा[दा]नं पाशुपतं तथा॥ 1-1-73
| |
− | | |
− | इत्यनेकाश्रयं[हेतुनैव समं] जन्म दिव्यमानुषसंश्रि[ज्ञि]तम्।
| |
− | | |
− | तीर्थानां चैव पुण्यानां देशानां चैव कीर्तनम्॥ 1-1-74
| |
− | | |
− | नदीनां पर्वतानां च वनानां सागरस्य च।
| |
− | | |
− | पुराणां चैव दिव्यानां कल्पानां युद्धकौशलम्॥ 1-1-75
| |
− | | |
− | वाक्यजातिविशेषाश्च लोकयात्राक्रमश्च यः।
| |
− | | |
− | यच्चापि सर्वगं वस्तु तच्चैव प्रतिपादितम्॥ 1-1-76
| |
− | | |
− | परं न लेखकः कश्चिदेतस्य भुवि विद्यते।
| |
− | | |
− | ब्रह्मोवाच
| |
− | | |
− | तपोविशिष्टादपि वै वशिष्ठान्मु[विशिष्टान्मु]निसंचयात्॥ 1-1-77
| |
− | | |
− | मन्ये श्रेष्ठतरं त्वां वै रहस्यज्ञानवेदनात्।
| |
− | | |
− | जन्मप्रभृति सत्यां ते वेद्मि गां ब्रह्मवादिनीम्॥ 1-1-78
| |
− | | |
− | त्वया च काव्यमित्युक्तं तस्मात्काव्यं भविष्यति।
| |
− | | |
− | अस्य काव्यस्य कवयो न समर्था विशेषणे॥ 1-1-79
| |
− | | |
− | विशेषणे गृहस्थस्य शेषास्त्रय इवाश्रमाः।
| |
− | | |
− | काव्यस्य लेखनार्थाय गणेशः स्मर्यतां मुने॥ 1-1-80
| |
− | | |
− | सौतिरुवाच
| |
− | | |
− | एवमाभाष्य तं ब्रह्मा जगाम स्वं निवेशनम्।
| |
− | | |
− | ततः सस्मार हेरम्बं व्यासः सत्यवतीसुतः॥ 1-1-81
| |
− | | |
− | स्मृतमात्रो गणेशानो भक्तचिन्तितपूरकः।
| |
− | | |
− | तत्राजगाम विघ्नेशो वेदव्यासो यतः स्थितः॥ 1-1-82
| |
− | | |
− | पूजितश्चोपविष्टश्च व्यासेनोक्तस्तदाऽनघ।
| |
− | | |
− | लेखको भारतस्यास्य भव त्वं गणनायक॥ 1-1-83
| |
− | | |
− | मयैव प्रोच्यमानस्य मनसा कल्पितस्य च।
| |
− | | |
− | श्रुत्वैतत्प्राह विघ्नेशो यदि मे लेखनी क्षणम्॥ 1-1-84
| |
− | | |
− | लिखतो नावतिष्ठेत तदा स्यां लेखको ह्यहम्।
| |
− | | |
− | व्यासोऽप्युवाच तं देवमबुद्ध्वा मा लिख क्वचित्॥ 1-1-85
| |
− | | |
− | ओमित्युक्त्वा गणेशोऽपि बभूव किल लेखकः।
| |
− | | |
− | ग्रन्थग्रन्थिं तदा चक्रे मुनिर्गूढं कुतूहलात्॥ 1-1-86
| |
− | | |
− | यस्मिन्प्रतिज्ञया प्राह मुनिर्द्वैपायनस्त्विदम्।
| |
− | | |
− | अष्टौ श्लोकसहस्राणि अष्टौ श्लोकशतानि च॥ 1-1-87
| |
− | | |
− | अहं वेद्मि शुको वेत्ति संजयो वेत्ति वा न वा।
| |
− | | |
− | तच्छ्लोककूटमद्यापि ग्रथितं सुदृढं मुने॥ 1-1-88
| |
− | | |
− | भेत्तुं न शक्यतेऽर्थस्य गूढत्वात्प्रश्रितस्य च।
| |
− | | |
− | सर्वज्ञोऽपि गणेशो यत्क्षणमास्ते विचारयन्॥ 1-1-89
| |
− | | |
− | तावच्चकार व्यासोऽपि श्लोकानन्यान्बहूनपि।
| |
− | | |
− | जडान्धबधिरोन्मत्ततमोभूतं जगद्भवेत्॥ 1-1-90
| |
− | | |
− | यदि ज्ञानहुताशेन सम्यङ्नोज्ज्वलितं भवेत्।
| |
− | | |
− | तमसान्धस्य लोकस्य वेष्टितस्य स्वकर्मभिः॥ 1-1-91
| |
− | | |
− | ज्ञानाञ्जनशलाकाभिः बुद्धिनेत्रोत्सवः कृतः।
| |
− | | |
− | (अज्ञानतिमिरान्धस्य लोकस्य तु विचेष्टतः।
| |
− | | |
− | ज्ञानाञ्जनशलाकाभिर्नेत्रोन्मीलनकारकम्॥)
| |
− | | |
− | धर्मार्थकाममोक्षार्थैः समासव्यासकीर्तनैः॥ 1-1-92
| |
− | | |
− | तथा भारतसूर्येण नृणां विनिहतं तमः।
| |
− | | |
− | पुराणपूर्णचन्द्रेण श्रुतिज्योत्स्नाः प्रकाशिताः॥ 1-1-93
| |
− | | |
− | नृबुद्धिकैरवाणां च कृतमेतत्प्रकाशनम्।
| |
− | | |
− | इतिहासप्रदीपेन मोहावरणघातिना॥ 1-1-94
| |
− | | |
− | लोकगर्भगृहं कृत्स्नं यथावत्सम्प्रकाशितम्।
| |
− | | |
− | संग्रहाध्यायबीजो वै पौलोमास्तीकमूलवान्॥ 1-1-95
| |
− | | |
− | सम्भवस्कन्धविस्तारः सभारण्यविटङ्कवान्।
| |
− | | |
− | अरणीपर्वरूपाढ्यो विराटोद्योगसारवान्॥ 1-1-96
| |
− | | |
− | भीष्मपर्वमहाशाखो द्रोणपर्वपलाशवान्।
| |
− | | |
− | कर्णपर्वसितैः पुष्पैः शल्यपर्वसुगन्धिभिः॥ 1-1-97
| |
− | | |
− | स्त्रीपर्वैषीकविश्रामः शान्तिपर्वमहाफलः।
| |
− | | |
− | अश्वमेधामृतरसस्त्वाश्रमस्थानसंश्रयः॥ 1-1-98
| |
− | | |
− | मौसलः श्रुतिसंक्षेपः शिष्टद्विजनिषेवितः।
| |
− | | |
− | सर्वेषां कविमुख्यानामुपजीव्यो भविष्यति॥ 1-1-99
| |
− | | |
− | पर्जन्य इव भूतानामाश्र[मक्ष]यो भारतद्रुमः।
| |
− | | |
− | सौतिरुवाच
| |
− | | |
− | @एवमाभाष्यं तं ब्रह्मा जगाम स्वं निवेशनम्।
| |
− | | |
− | भगवान्स जगत्स्रष्टा ऋषिर्देवगणैस्सह॥@
| |
− | | |
− | तस्य वृक्षस्य वक्ष्यामि शाखापु[शश्वत्पु]ष्पफलोदयम्॥ 1-1-100
| |
− | | |
− | स्वादुमेध्यरसोपेतमच्छेद्यममरैरपि।
| |
− | | |
− | मातुर्नियोगाद्धर्मात्मा गाङ्गेयस्य च धीमतः॥ 1-1-101
| |
− | | |
− | क्षेत्रे विचित्रवीर्यस्य कृष्णद्वैपायनः पुरा।
| |
− | | |
− | त्रीनग्नीनिव कौरव्यान्जनयामास वीर्यवान्॥ 1-1-102
| |
− | | |
− | उत्पाद्य धृतराष्ट्रं च पाण्डुं विदुरमेव च।
| |
− | | |
− | जगाम तपसे धीमान्पुनरेवाश्रमं प्रति॥ 1-1-103
| |
− | | |
− | तेषु जातेषु वृद्धेषु गतेषु परमां गतिम्।
| |
− | | |
− | अब्रवीद्भारतं लोके मानुषेऽस्मिन्महानृषिः॥ 1-1-104
| |
− | | |
− | जनमेजयेन पृष्टः सन्ब्राह्मणैश्च सहस्रशः।
| |
− | | |
− | शशास शिष्यमासीनं वैशम्पायनमन्तिके॥ 1-1-105
| |
− | | |
− | ससदस्यैः सहासीनः श्रावयामास भारतम्।
| |
− | | |
− | कर्मान्तरेषु यज्ञस्य चोद्यमानः पुनः पुनः॥ 1-1-106
| |
− | | |
− | विस्तरं कुरुवंशस्य गान्धार्या धर्मशीलताम्।
| |
− | | |
− | क्षत्तुः प्रज्ञां धृतिं कुन्त्याः सम्यग्द्वैपायनोऽब्रवीत्॥ 1-1-107
| |
− | | |
− | वासुदेवस्य माहात्म्यं पाण्डवानां च सत्यताम्।
| |
− | | |
− | दुर्वृत्तं धार्तराष्ट्राणामुक्तवान्भगवानृषिः॥ 1-1-108
| |
− | | |
− | इदं शतसहसाख्यं[स्रं तु] लोकानां पुण्यकर्मणाम्।
| |
− | | |
− | उपाख्यानैः सह ज्ञेयमाद्यं भारतमुत्तमम्॥ 1-1-109
| |
− | | |
− | चतुर्विंशतिसाहस्रीं चक्रे भारतसंहिताम्।
| |
− | | |
− | उपाख्यानैर्विना तावद्भारतं प्रोच्यते बुधैः॥ 1-1-110
| |
− | | |
− | ततोऽप्यर्धशतं भूयः संक्षेपं कृतवानृषिः।
| |
− | | |
− | अनुक्रमणिकाध्यायं वृत्तानां[न्तं] सर्वपर्वणाम्॥ 1-1-111
| |
− | | |
− | इदं द्वैपायनः पूर्वं पुत्रमध्यापयच्छुकम्।
| |
− | | |
− | ततोऽन्येभ्योऽनुरूपेभ्यः शिष्येभ्यः प्रददौ विभुः॥ 1-1-112
| |
− | | |
− | षष्टिं शतसहस्राणि चकारान्यां स संहिताम्।
| |
− | | |
− | त्रिंशच्छतसहस्रं च देवलोके प्रतिष्ठितम्॥ 1-1-113
| |
− | | |
− | पित्र्ये पञ्चदश प्रोक्तं गन्धर्वेषु चतुर्दश।
| |
− | | |
− | एकं शतसहस्रं तु मानुषेषु प्रतिष्ठितम्॥ 1-1-114
| |
− | | |
− | नारदोऽश्रावयद्देवानसितो देवलः पितॄन्।
| |
− | | |
− | गन्धर्वयक्षरक्षांसि श्रावयामास वै शुकः॥ 1-1-115
| |
− | | |
− | (अस्मिंस्तु मानुषे लोके वैशम्पायन उक्तवान्।
| |
− | | |
− | शिष्यो व्यासस्य धर्मात्मा सर्ववेदविदां वरः।
| |
− | | |
− | एकं शतसहस्रं तु मयोक्तं वै निबोधत॥
| |
− | | |
− | वैशम्पायनविप्रर्षिः श्रावयामास पार्थिवम्।
| |
− | | |
− | पारिक्षितं महाबाहुं नाम्ना तु जनमेजयम्॥)
| |
− | | |
− | दुर्योधनो मन्युमयो महाद्रुमः स्कन्धः कर्णः शकुनिस्तस्य शाखाः।
| |
− | | |
− | दुःशासनः पुष्पफले समृद्धे मूलं राजा धृतराष्ट्रोऽमनीषी॥ 1-1-116
| |
− | | |
− | युधिष्ठिरो धर्ममयो महाद्रुमः स्कन्धोऽर्जुनो भीमसेनोऽस्य शाखाः।
| |
− | | |
− | माद्रीसुतौ पुष्पफले समृद्धे मूलं कृष्णो ब्रह्म च ब्राह्मणाश्च॥ 1-1-117
| |
− | | |
− | पाण्डुर्जित्वा बहून्देशान्बुद्ध्या विक्रमणेन च।
| |
− | | |
− | अरण्ये मृगयाशीलो न्यवसन्मुनिभिः सह॥ 1-1-118
| |
− | | |
− | मृगव्यवायनिधनात्कृच्छ्रां प्राप स आपदम्।
| |
− | | |
− | जन्मप्रभृति पार्थानां तत्राचारविधिक्रमः॥ 1-1-119
| |
− | | |
− | मात्रोरभ्युपपत्तिश्च धर्मोपनिषदं प्रति।
| |
− | | |
− | धर्मस्य वायोः शक्रस्य देवयोश्च तथाश्विनोः॥ 1-1-120
| |
− | | |
− | जाताः पार्थास्ततस्सर्वे कुन्त्या माद्र्या च मन्त्रतः।
| |
− | | |
− | (ततो धर्मोपनिषदः श्रुत्वा भर्तुः प्रिया पृथा।
| |
− | | |
− | धर्मानिलेन्द्रान्स्तुतिभिर्जुहाव सुतवाञ्छया।
| |
− | | |
− | तद्दत्तोपनिषन्माद्री चाश्विनावाजुहाव च।)
| |
− | | |
− | @जाताः पार्थास्ततः कामी पाण्डुर्माद्र्या दिवं गतः।@
| |
− | | |
− | तापसैः सह संवृद्धा मातृभ्यां परिरक्षिताः॥ 1-1-121
| |
− | | |
− | मेध्यारण्येषु पुण्येषु महतामाश्रमेषु च।
| |
− | | |
− | (तेषु जातेषु सर्वेषु पाण्डवेषु महात्मसु।
| |
− | | |
− | माद्र्यात्सह सङ्गम्य ऋषिशापप्रभावतः।
| |
− | | |
− | मृतः पाण्डुर्महापुण्ये शतशृङ्गे महागिरौ॥)
| |
− | | |
− | मुनिभिश्च समानीता[ऋषिभिर्यत्तदाऽऽनीता] धार्तराष्ट्रान्प्रति स्वयम्॥ 1-1-122
| |
− | | |
− | शिशवश्चाभिरूपाश्च जटिला ब्रह्मचारिणः।
| |
− | | |
− | पुत्राश्च भ्रातरश्चेमे शिष्याश्च सुहृदश्च वः॥ 1-1-123
| |
− | | |
− | पाण्डवा एत इत्युक्त्वा मुनयोऽन्तर्हितास्ततः।
| |
− | | |
− | तांस्तैर्निवेदितान्दृष्ट्वा पाण्डवान्कौरवास्तदा॥ 1-1-124
| |
− | | |
− | शिष्टाश्च वर्णाः पौरा ये ते हर्षाच्चुक्रुशुर्भृशम्।
| |
− | | |
− | आहुः केचिन्न तस्यैते तस्यैत इति चापरे॥ 1-1-125
| |
− | | |
− | यदा चिरमृतः पाण्डुः कथं तस्येति चापरे।
| |
− | | |
− | स्वागतं सर्वथा दिष्ट्या पाण्डोः पश्याम संततिम्॥ 1-1-126
| |
− | | |
− | उच्यतां स्वागतमिति वाचोऽश्रूयन्त सर्वशः।
| |
− | | |
− | तस्मिन्नुपरते शब्दे दिशः सर्वा निनादयन्॥ 1-1-127
| |
− | | |
− | अन्तर्हितानां भूतानां निःस्वनस्तुमुलोऽभवत्।
| |
− | | |
− | पुष्पवृष्टिः शुभा गन्धाः शङ्खदुन्दुभिनिःस्वनाः॥ 1-1-128
| |
− | | |
− | आसन्प्रवेशे पार्थानां तदद्भुतमिवाभवत्।
| |
− | | |
− | तत्प्रीत्या चैव सर्वेषां पौराणां हर्षसम्भवः॥ 1-1-129
| |
− | | |
− | शब्द आसीन्महांस्तत्र दिवःस्पृक्कीर्तिवर्धनः।
| |
− | | |
− | तेऽधीत्य निखिलान्वेदाञ्छास्त्राणि विविधानि च॥ 1-1-130
| |
− | | |
− | न्यवसन्पाण्डवास्तत्र पूजिता अकुतोभयाः।
| |
− | | |
− | युधिष्ठिरस्य शीले[शौचे]न प्रीताः प्रकृतयोऽभवन्॥ 1-1-131
| |
− | | |
− | धृत्या च भीमसेनस्य विक्रमेणार्जुनस्य च।
| |
− | | |
− | गुरुशुश्रूषया कु[क्षा]न्त्या यमयोर्विनयेन च॥ 1-1-132
| |
− | | |
− | तुतोष लोकः सकलस्तेषां शौर्यगुणेन च।
| |
− | | |
− | समवाये ततो राज्ञां कन्यां भर्तृस्वयंवराम्॥ 1-1-133
| |
− | | |
− | प्राप्तवानर्जुनः कृष्णां कृत्वा कर्म सुदुष्करम्।
| |
− | | |
− | ततः प्रभृति लोकेऽस्मिन्पूज्यः सर्वधनुष्मताम्॥ 1-1-134
| |
− | | |
− | आदित्य इव दुष्प्रेक्ष्यः समरेष्वपि चाभवत्।
| |
− | | |
− | ससर्वान्पार्थिवान्जित्वा सर्वांश्च महतो गणान्॥ 1-1-135
| |
− | | |
− | आजहारार्जुनो राज्ञे राजसूयं महाक्रतुम्।
| |
− | | |
− | अन्नवान्दक्षिणावांश्च सर्वैः समुदितो गुणैः॥ 1-1-136
| |
− | | |
− | युधिष्ठिरेण सम्प्राप्तो राजसूयो महाक्रतुः।
| |
− | | |
− | सुनयाद्वासुदेवस्य भीमार्जुनबलेन च॥ 1-1-137
| |
− | | |
− | घातयित्वा जरासन्धं चैद्यं च बलगर्वितम्।
| |
− | | |
− | दुर्योधनं समागच्छन्नर्हणानि ततस्ततः॥ 1-1-138
| |
− | | |
− | मणिकाञ्चनरत्नानि गोहस्त्यश्वरथानि च।
| |
− | | |
− | विचित्राणि च वासांसि प्रावारावरणानि च॥ 1-1-139
| |
− | | |
− | कम्बलाजिनरत्नानि राङ्कवास्तरणानि च।
| |
− | | |
− | समृद्धां तां तथा दृष्ट्वा पाण्डवानां तदाश्रियम्॥ 1-1-140
| |
− | | |
− | ईर्ष्यासमुत्थः सुमहांस्तस्य मन्युरजायत।
| |
− | | |
− | विमानप्रतिमां तत्र मयेन सुकृतां सभाम्॥ 1-1-141
| |
− | | |
− | पाण्डवानामुपहृतां स दृष्ट्वा पर्यतप्यत।
| |
− | | |
− | तत्रावहसितश्चासीत्प्रस्कन्दन्निव सम्भ्रमात्॥ 1-1-142
| |
− | | |
− | प्रत्यक्षं वासुदेवस्य भीमेनानभिजातवत्।
| |
− | | |
− | स भोगान्विविधान्भुञ्जन्रत्नानि विविधानि च॥ 1-1-143
| |
− | | |
− | कथितो धृतराष्ट्रस्य विवर्णो हरिणः कृशः।
| |
− | | |
− | अन्वजानात्ततो द्यूतं धृतराष्ट्रः सुतप्रियः॥ 1-1-144
| |
− | | |
− | तच्छ्रुत्वा वासुदेवस्य कोपः समभवन्महान्।
| |
− | | |
− | नातिप्रीतमनाश्चासीद्विवादांश्चान्वमोदत॥ 1-1-145
| |
− | | |
− | द्यूतादीननयान्घोरान्विविधांश्चाप्युपैक्षत।
| |
− | | |
− | निरस्य विदुरं भीष्मं द्रोणं शारद्वतं कृपम्॥ 1-1-146
| |
− | | |
− | विग्रहे तुमुले तस्मिन्दहन्क्षत्रं परस्परम्।
| |
− | | |
− | जयत्सु पाण्डुपुत्रेषु श्रुत्वा सुमहदप्रियम्॥ 1-1-147
| |
− | | |
− | दुर्योधनमतं ज्ञात्वा कर्णस्य शकुनेस्तथा।
| |
− | | |
− | धृतराष्ट्रश्चिरं ध्यात्वा संजयं वाक्यमब्रवीत्॥ 1-1-148
| |
− | | |
− | शृणु संजय सर्वं मे न चासूयितुमर्हसि।
| |
− | | |
− | श्रुतवानसि मेधावी बुद्धिमान्प्राज्ञसम्मतः॥ 1-1-149
| |
− | | |
− | न विग्रहे मम मति न च प्रीये कुलक्षये।
| |
− | | |
− | न मे विशेषः पुत्रेषु स्वेषु पाण्डुसुतेषु वा॥ 1-1-150
| |
− | | |
− | वृद्धं मामभ्यसूयन्ति पुत्रा मन्युपरायणाः।
| |
− | | |
− | अहं त्वचक्षुः कार्पण्यात्पुत्रप्रीत्या सहामि तत्॥ 1-1-151
| |
− | | |
− | मुह्यन्तं चानुमुह्यामि दुर्योधनमचेतनम्।
| |
− | | |
− | राजसूये श्रियं दृष्ट्वा पाण्डवस्य महौजसः॥ 1-1-152
| |
− | | |
− | तच्चावहसनं प्राप्य सभारोहणदर्शने।
| |
− | | |
− | अमर्षणः स्वयं जेतुमशक्तः पाण्डवान्रणे॥ 1-1-153
| |
− | | |
− | निरुत्साहश्च सम्प्राप्तुं सुश्रियं क्षत्रियोऽपिसन्।
| |
− | | |
− | गान्धारराजसहितश्छद्मद्यूतममन्त्रयत्॥ 1-1-154
| |
− | | |
− | तत्र यद्यद्यथा ज्ञातं मया संजय तच्छृणु।
| |
− | | |
− | श्रुत्वा तु मम वाक्यानि बुद्धियुक्तानि तत्त्वतः।
| |
− | | |
− | ततो ज्ञास्यसि मां सौते प्रज्ञाचक्षुषमित्युत॥ 1-1-155
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं धनुरायम्य चित्रं विद्धं लक्ष्यं पातितं वै पृथिव्याम्।
| |
− | | |
− | कृष्णां हृतां प्रेक्षतां सर्वराज्ञां तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-156
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं द्वारकायां सुभद्रां प्रसह्योढां माधवीमर्जुनेन।
| |
− | | |
− | इन्द्रप्रस्थं वृष्णिवीरौ च यातौ तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-157
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं देवराजं प्रविष्टं शरैर्दिव्यैर्वारितं चार्जुनेन।
| |
− | | |
− | अग्निं तथा तर्पितं खाण्डवे च तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-158
| |
− | | |
− | @यदाश्रौषं पुनरामन्त्र्य द्यूते महात्मनां प्रस्थितानां वनाय।
| |
− | | |
− | ज्येष्ठप्रीत्या क्लिश्यतां पाण्डवानां तदा नाशंसे विजयाय संजय॥@
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं जातुषाद्वेश्मनस्तान्मुक्तान्पार्थान्पञ्च कुन्त्या समेतान्।
| |
− | | |
− | युक्तं चैषां विदुरं स्वार्थसिद्धौ तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-159
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं द्रौपदीं रङ्गमध्ये लक्ष्यं भित्त्वा निर्जितामर्जुनेन।
| |
− | | |
− | शूरान्पञ्चालान्पाण्डवेयांश्च युक्तांस्तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-160
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं मागधानां वरिष्ठं जरासन्धं क्षत्रमध्ये ज्वलन्तम्।
| |
− | | |
− | दोर्भ्यां हतं भीमसेनेन गत्वा तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-161
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं दिग्जये पाण्डुपुत्रैर्वशीकृतान्भूमिपालान्प्रसह्य।
| |
− | | |
− | महाक्रतुं राजसूयं कृतं च तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-162
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं द्रौपदीमश्रुकण्ठीं सभां नीतां दुःखितामेकवस्त्राम्।
| |
− | | |
− | रजस्वलां नाथवतीमनाथवत्तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-163
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं वाससां तत्र राशिं समाक्षिपत्कितवो मन्दबुद्धिः।
| |
− | | |
− | दुःशासनो गतवान्नैव चान्तं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-164
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं हृतराज्यं युधिष्ठिरं पराजितं सौबलेनाक्षवत्याम्।
| |
− | | |
− | अन्वागतं भ्रातृभिरप्रमेयैस्तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-165
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं विविधास्तत्र चेष्टा धर्मात्मनां प्रस्थितानां वनाय।
| |
− | | |
− | ज्येष्ठप्रीत्या क्लिश्यतां पाण्डवानां तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-166
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं स्नातकानां सहस्रैरन्वागतं धर्मराजं वनस्थम्।
| |
− | | |
− | भिक्षाभुजां ब्राह्मणानां महात्मनां तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-167
| |
− | | |
− | यदाश्रौषमर्जुनं देवदेवं किरातरूपं त्र्यम्बकं तोष्य युद्धे।
| |
− | | |
− | अवाप्तवन्तं पाशुपतं महास्त्रं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-168
| |
− | | |
− | (यदाश्रौषं वनवासे तु पार्थान्समागतान्महर्षिभिः पुगणैः।
| |
− | | |
− | उपास्यमानान्सगणैर्जातसख्यान्तदा नाशंसे विजयाय संजय॥)
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं त्रिदिवस्थं धनञ्जयं शक्रात्साक्षाद्दिव्यमस्त्रं यथावत्।
| |
− | | |
− | अधीयानं शंसितं सत्यसन्धं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-169
| |
− | | |
− | @यदाश्रौषं तीर्थयात्रानिवृत्तं पाण्डोस्सुतं सहितं रोमशेन।
| |
− | | |
− | तस्मादश्रौषीदर्जुनस्यार्थलाभं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥@
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं कालकेयाः ततस्ते पौलोमानो वरदानाच्च दृप्ताः।
| |
− | | |
− | देवैरजेया निर्जिताश्चार्जुनेन तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-170
| |
− | | |
− | यदाश्रौषमसुराणां वधार्थे किरीटिनं यान्तममित्रकर्शनम्।
| |
− | | |
− | कृतार्थं चाप्यागतं शक्रलोकात् तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-171
| |
− | | |
− | (यदाश्रौषं तीर्थयात्राप्रवृत्तं पाण्डोः सुतं सहितं लोमशेन।
| |
− | | |
− | तस्मादश्रौषीदर्जुनस्यार्थलाभं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥)
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं वैश्रवणेन सार्धं समागतं भीममन्यांश्च पार्थान्।
| |
− | | |
− | तस्मिन्देशे मानुषाणामगम्ये तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-172
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं घोषयात्रागतानां बन्धं गन्धर्वैर्मोक्षणं चार्जुनेन।
| |
− | | |
− | स्वेषां सुतानां कर्णबुद्धौ रतानां तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-173
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं यक्षरूपेण धर्मं समागतं धर्मराजेन सूत।
| |
− | | |
− | प्रश्नान्कांश्चिद्विब्रुवाणं च सम्यक्तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-174
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं न विदुर्मामकास्तान्प्रच्छन्नरूपान्वसतः पाण्डवेयान्।
| |
− | | |
− | विराटराष्ट्रे सह कृष्णया च तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-175
| |
− | | |
− | @यदाश्रौषं तान्यथाऽज्ञातवासेऽज्ञायमानान्मामकानां सकाशे।
| |
− | | |
− | दक्षान्पार्थान्चरितश्चाग्निकल्पां स्तदा नाशंसे विजयाय संजय॥@
| |
− | | |
− | (यदाश्रौषं कीचकानां वरिष्ठं निषूदितं भ्रातृशतेन सार्धम्।
| |
− | | |
− | द्रौपद्यर्थं भीमसेनेन संख्ये तदा नाशंसे विजयाय संजय॥)
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं मामकानां वरिष्ठान्धनञ्जयेनैकरथेन भग्नान्।
| |
− | | |
− | विराटराष्ट्रे वसता महात्मना तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-176
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं सत्कृतां मत्स्यराज्ञा सुतां दत्तामुत्तरामर्जुनाय।
| |
− | | |
− | तां चार्जुनः प्रत्यगृह्णात्सुतार्थे तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-177
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं निर्जितस्याधनस्य प्रव्राजितस्य स्वजनात्प्रच्युतस्य।
| |
− | | |
− | अक्षौहिणीः सप्त युधिष्ठिरस्य तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-178
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं माधवं वासुदेवं सर्वात्मना पाण्डवार्थे निविष्टम्।
| |
− | | |
− | यस्येमां गां विक्रममेकमाहुस्तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-179
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं नरनारायणौ तौ कृष्णार्जुनौ वदतो नारदस्य।
| |
− | | |
− | अहं द्रष्टा ब्रह्मलोके च सम्यक्तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-180
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं लोकहिताय कृष्णं शमार्थिनमुपयातं कुरूणाम्।
| |
− | | |
− | शमं दुर्वार[कुर्वाण]मकृतार्थं च यातं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-181
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं कर्णदुर्योधनाभ्यां बुद्धिं कृतां निग्रहे केशवस्य।
| |
− | | |
− | तं चात्मानं बहुधा दर्शयानं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-182
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं वासुदेवे प्रयाते रथस्यैकामग्रतस्तिष्ठमानाम्।
| |
− | | |
− | आर्तां पृथां सान्त्वितां केशवेन तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-183
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं मन्त्रिणं वासुदेवं तथा भीष्मं शान्तनवं च तेषाम्।
| |
− | | |
− | भारद्वाजं चाशिषोऽनुब्रुवाणं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-184
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं कर्ण उवाच भीष्मं नाहं योत्स्ये युध्यमाने त्वयीति।
| |
− | | |
− | हित्वा सेनामपचक्राम चापि तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-185
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं वासुदेवार्जुनौ तौ तथा धनुर्गाण्डीवमप्रमेयम्।
| |
− | | |
− | त्रीण्युग्रवीर्याणि समागतानि तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-186
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं कश्मलेनाभिपन्ने रथोपस्थे सीदमानेऽर्जुने वै।
| |
− | | |
− | कृष्णं लोकान्दर्शयानं शरीरे तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-187
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं भीष्मममित्रकर्शनं निघ्नन्तमाजावयुतं रथानाम्।
| |
− | | |
− | नैषां कश्चिद्विद्यते[बध्यते] ख्यातरूपस्तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-188
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं चापगेयेन संख्ये स्वयं मृत्युं विहितं धार्मिकेण।
| |
− | | |
− | तञ्चा[च्चा]कार्षुः पाण्डवेयाः प्रहृष्टास्तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-189
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं भीष्ममत्यन्तशूरं विहत्य[हतं] पार्थेनाहवेष्वप्रधृष्यम्।
| |
− | | |
− | शिखण्डिनं पुरतः स्थापयित्वा तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-190
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं शरतल्पे शयानं वृद्धं वीरं सादितं चित्रपुङ्खैः।
| |
− | | |
− | भीष्मं कृत्वा सोमक अनल्पशेषांस्तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-191
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं शान्तनवे शयाने पानीयार्थे चोदितेनार्जुनेन।
| |
− | | |
− | भूमिं भित्त्वा तर्पितं तत्र भीष्मं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-192
| |
− | | |
− | यदा वायुश्शक्र[श्चन्द्र]सूर्यौ च युक्तौ कौन्तेयानामनुलोमा जयाय।
| |
− | | |
− | नित्यं चास्माञ्श्वापदा भीषयन्ति तदा नाशंसे बिजयाय संजय॥ 1-1-193
| |
− | | |
− | यदा द्रोणो विविधानस्त्रमार्गान्निदर्शयन्समरे चित्रयोधी।
| |
− | | |
− | न पाण्डवाञ्श्रेष्ठतरान्निहन्ति तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-194
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं चास्मदीयान्महारथान्व्यवस्थितानर्जुनस्यान्तकाय।
| |
− | | |
− | संशप्तक अन्निहतानर्जुनेन तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-195
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं व्यूहमभेद्यमन्यैर्भारद्वाजेनात्तशस्त्रेण गुप्तम्।
| |
− | | |
− | भित्त्वा सौभद्रं वीरमेकं प्रविष्टं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-196
| |
− | | |
− | यदाभिमन्युं परिवार्य बालं सर्वे हत्वा हृष्टरूपा बभूवुः।
| |
− | | |
− | महारथाः पार्थमशक्नुवन्तस्तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-197
| |
− | | |
− | यदाश्रौषमभिमन्युं निहत्य हर्षान्मूढान्क्रोशतो धार्तराष्ट्रान्।
| |
− | | |
− | क्रोधादुक्तं सैन्धवे चार्जुनेन तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-198
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं सैन्धवार्थे प्रतिज्ञां प्रतिज्ञातां तद्वधायार्जुनेन।
| |
− | | |
− | सत्यां तीर्णां शत्रुमध्ये च तेन तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-199
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं श्रान्तहये धनञ्जये मुक्त्वाहयान्पाययित्वोपवृत्तान्।
| |
− | | |
− | पुनर्युक्त्वा वासुदेवं प्रयातं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-200
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं वाहनेष्वक्षमेषु रथोपस्थे तिष्ठता पाण्डवेन।
| |
− | | |
− | सर्वान्योधान्वारितानर्जुनेन तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-201
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं नागबलैः सुदुःसहं द्रोणानीकं युयुधानं प्रमथ्य।
| |
− | | |
− | यातं वार्ष्णेयं यत्र तौ कृष्णपार्थौ तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-202
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं कर्णमासाद्य मुक्तं वधाद्भीमं कुत्सयित्वा वचोभिः।
| |
− | | |
− | धनुष्कोट्याऽऽतुद्य कर्णेन वीरं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-203
| |
− | | |
− | यदा द्रोणः कृतवर्मा कृपश्च कर्णो द्रौणिर्मद्रराजश्च शूरः।
| |
− | | |
− | अमर्षयन्सैन्धवं वध्यमानं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-204
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं देवराजेन दत्तां दिव्यां शक्तिं व्यंसितां माधवेन।
| |
− | | |
− | घटोत्कचे राक्षसे घोररूपे तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-205
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं कर्णघटोत्कचाभ्यां युद्धे मुक्तां सूतपुत्रेण शक्तिम्।
| |
− | | |
− | यया वध्यः समरे सव्यसाची तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-206
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं द्रोणमाचार्यमेकं धृष्टद्युम्नेनाभ्यतिक्रम्य धर्मम्।
| |
− | | |
− | रथोपस्थे प्रायगतं विशस्तं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-207
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं द्रौणिना द्वैरथस्थं माद्रीसुतं नकुलं लोकमध्ये।
| |
− | | |
− | समं युद्धे मण्डलश[लेभ्य]श्चरन्तं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-208
| |
− | | |
− | यदा द्रोणे निहते द्रोणपुत्रो नारायणं दिव्यमस्त्रं विकुर्वन्।
| |
− | | |
− | नैषामन्तं गतवान्पाण्डवानां तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-209
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं भीमसेनेन पीतं रक्तं भ्रातुर्युधि दुःशासनस्य।
| |
− | | |
− | निवारितं नान्यतमेन भीमं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-210
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं कर्णमत्यन्तशूरं हतं पार्थेनाहवेष्वप्रधृष्यम्।
| |
− | | |
− | तस्मिन्भ्रातॄणां विग्रहे देवगुह्ये तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-211
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं द्रोणपुत्रं च शूरं दुःशासनं कृतवर्माणमुग्रम्।
| |
− | | |
− | युधिष्ठिरं धर्मराजं जयन्तं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-212
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं निहतं मद्रराजं रणे शूरं धर्मराजेन सूत।
| |
− | | |
− | सदा संग्रामे स्पर्धते यस्तु कृष्णं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-213
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं कलहद्यूतमूलं मायाबलं सौबलं पाण्डवेन।
| |
− | | |
− | हतं संग्रामे सहदेवेन पापं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-214
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं श्रान्तमेकं शयानं ह्रदं गत्वा स्तम्भयित्वा तदम्भः।
| |
− | | |
− | दुर्योधनं विरतं भग्नशक्तिं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-215
| |
− | | |
− | यदाश्रोषं पाण्डवांस्तिष्ठमानान्गत्वा ह्रदे वासुदेवेन सार्धम्।
| |
− | | |
− | अमर्षणं धर्षयतः सुतं मे तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-216
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं विविधांश्चित्रमार्गान्गदायुद्धे मण्डलशश्चरन्तम्।
| |
− | | |
− | मिथ्याहतं वासुदेवस्य बुद्ध्या तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-217
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं द्रोणपुत्रादिभिस्तैहृतान्पञ्चालान्द्रौपदेयांश्चसुप्तान्।
| |
− | | |
− | कृतं बीभत्समयशस्यं च कर्म तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-218
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं भीमसेनानुयातेनाश्वत्थाम्ना परमास्त्रं प्रयुक्तम्।
| |
− | | |
− | क्रुद्धेनैषीकमवधीद्येन गर्भं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-219
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं ब्रह्मशिरोऽर्जुनेन स्वस्तीत्युक्त्वास्त्रमस्त्रेण शान्तम्।
| |
− | | |
− | अश्वत्थाम्ना मणिरत्नं च दत्तं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-220
| |
− | | |
− | यदाश्रौषं द्रोणपुत्रेण गर्भे वैराट्या वै पात्यमाने महास्त्रैः।
| |
− | | |
− | द्वैपायनः केशवो द्रोणपुत्रं परस्परेणाभिशापैः शशाप॥ 1-1-221
| |
− | | |
− | शोच्या गान्धारी पुत्रपौत्रैविहीना तथा बन्धुभिः पितृभिर्भ्रातृभिश्च।
| |
− | | |
− | कृतं कार्यं दुष्करं पाण्डवेयैः प्राप्तं राज्यमसपत्नं पुनस्तैः॥ 1-1-222
| |
− | | |
− | कष्टं युद्धे दश शेषाः श्रुता मे त्रयोऽस्माकं पाण्डवानां च सप्त।
| |
− | | |
− | द्व्यूना विंशतिराहताक्षौहिणीनां तस्मिन्संग्रामे भैरवे क्षत्रियाणाम्॥ 1-1-223
| |
− | | |
− | तमस्त्वतीव विस्तीर्णं मोह आविशतीव माम्।
| |
− | | |
− | संज्ञां नोपलभे सूत मनो विह्वलतीव मे॥ 1-1-224
| |
− | | |
− | सौतिरुवाच
| |
− | | |
− | इत्युक्त्वा धृतराष्ट्रोऽथ विलप्य बहुदुःखितः।
| |
− | | |
− | मूर्च्छितः पुनराश्वस्तः संजयं वाक्यमब्रवीत्॥ 1-1-225
| |
− | | |
− | धृतराष्ट्र उवाच
| |
− | | |
− | संजयैवं गते प्राणांस्त्यक्तुमिच्छामि मा चिरम्।
| |
− | | |
− | स्तोकं ह्यपि न पश्यामि फलं जीवितधारणे॥ 1-1-226
| |
− | | |
− | सौतिरुवाच
| |
− | | |
− | तं तथावादिनं दीनं विलपन्तं महीपतिम्।
| |
− | | |
− | निःश्वसन्तं यथा नागं मुह्यमानं पुनः पुनः।
| |
− | | |
− | गावल्गणिरिदं धीमान्महार्थं वाक्यमब्रवीत्॥ 1-1-227
| |
− | | |
− | संजय उवाच
| |
− | | |
− | श्रुतवानसि वै राजन्महोत्साहान्महाबलान्।
| |
− | | |
− | द्वैपायनस्य वदतो नारदस्य च धीमतः॥ 1-1-228
| |
− | | |
− | महत्सु राजवंशेषु गुणैः समुदितेषु च।
| |
− | | |
− | जातान्दिव्यास्त्रविदुषः शक्रप्रतिमतेजसः॥ 1-1-229
| |
− | | |
− | धर्मेण पृथिवीं जित्वा यज्ञैरिष्ट्वाप्तदक्षिणैः।
| |
− | | |
− | अस्मिँल्लोके यशः प्राप्य ततः कालवशंगतान्॥ 1-1-230
| |
− | | |
− | शैब्यं महारथं वीरं सृञ्जयं जयतां वरम्।
| |
− | | |
− | सुहोत्रं रन्तिदेवं च काक्षीवन्तम्महाद्युतिम्[मथौशिजम्]॥ 1-1-231
| |
− | | |
− | बाह्लीकं दमनं चैव[द्यं] शर्यातिमजितं नलम्।
| |
− | | |
− | विश्वामित्रममित्रघ्नमम्बरीषं महाबलम्॥ 1-1-232
| |
− | | |
− | मरुत्तं मनुमिक्ष्वाकुं गयं भरतमेव च।
| |
− | | |
− | रामं दाशरथिं चैव शशबिन्दुं भगीरथम्॥ 1-1-233
| |
− | | |
− | कृतवीर्यं महाभागं तथैव जनमेजयम्।
| |
− | | |
− | ययातिं शुभकर्माणं देवैर्यो याजितः स्वयम्॥ 1-1-234
| |
− | | |
− | चैत्ययूपाङ्किता भूमिर्यस्येयं सवनाकरा।
| |
− | | |
− | इति राज्ञां चतुर्विंशन्नारदेन सुरर्षिणा॥ 1-1-235
| |
− | | |
− | पुत्रशोकाभितप्ताय पुरा श्यैब्या[श्वैत्या]य कीर्तितम्।
| |
− | | |
− | तेभ्यश्चान्ये गताः पूर्वं राजानो बलवत्तराः॥ 1-1-236
| |
− | | |
− | महारथा महात्मानः सर्वैः समुदिता गुणैः।
| |
− | | |
− | पूरुः कुरुर्यदुः शूरो विष्वगश्वो महाद्युतिः॥ 1-1-237
| |
− | | |
− | अणुहो युवनाश्वश्च ककुत्स्थो विक्रमी रघुः।
| |
− | | |
− | विजयो वीतिहोत्रोऽङ्गो भवः श्वेतो बृहद्गुरुः॥ 1-1-238
| |
− | | |
− | उशीनरः शतरथः कङ्को दुलिदुहो द्रुमः।
| |
− | | |
− | दम्भोद्भवः परो वेनः सगरः संकृतिर्निमिः॥ 1-1-239
| |
− | | |
− | अजेयः परशुः पुण्ड्रः शम्भुर्देवावृधोऽनघः।
| |
− | | |
− | देवाह्वयः सुप्रतिमः सुप्रतीको बृहद्रथः॥ 1-1-240
| |
− | | |
− | महोत्साहो विनीतात्मा सुक्रतुः नैषधो नलः।
| |
− | | |
− | सत्यव्रतः शान्तभयः सुमित्रः सुबलः प्रभुः॥ 1-1-241
| |
− | | |
− | जानुजङ्घोऽनरण्योऽर्कः प्रियभृत्यः शुभ[चि]व्रतः।
| |
− | | |
− | बलबन्धुर्निरामर्दः केतुशृङ्गो बृहद्बलः।
| |
− | | |
− | धृष्टकेतुर्बृहत्केतुर्दीप्तकेतुर्निरामयः॥ 1-1-242
| |
− | | |
− | अवीक्षिच्चपलो धूर्तः कृतबन्धुर्दृढेषुधिः।
| |
− | | |
− | महापुराणसम्भाव्यः प्रत्यङ्गः परहा श्रुतिः॥ 1-1-243
| |
− | | |
− | एते चान्ये च राजानः शतशोऽथ सहस्रशः।
| |
− | | |
− | श्रूयन्ते शतशश्चान्ये संख्याताश्चैव पद्मशः॥ 1-1-244
| |
− | | |
− | हित्वा सुविपुलान्भोगान्बुद्धिमन्तोमहाबलाः।
| |
− | | |
− | राजानो निधनं प्राप्तास्तव पुत्रा इव प्रभो॥ 1-1-245
| |
− | | |
− | येषां दिव्यानि कर्माणि विक्रमस्त्याग एव च।
| |
− | | |
− | माहात्म्यमपि चास्तिक्यंसत्यंशौचं दयार्जवम्॥ 1-1-246
| |
− | | |
− | विद्वद्भिः कथ्यते लोके पुराणे कविसत्तमैः।
| |
− | | |
− | सर्वर्द्धिगुणसम्पन्नास्ते चापि निधनं गताः॥ 1-1-247
| |
− | | |
− | तव पुत्रा दुरात्मानः प्रतप्ताश्चैव मन्युना।
| |
− | | |
− | लुब्धा दुर्वृत्तभूयिष्ठा न ताञ्छोचितुमर्हसि॥ 1-1-248
| |
− | | |
− | श्रुतवानसि मेधावी बुद्धिमान्प्राज्ञसम्मतः।
| |
− | | |
− | येषां शास्त्रानुगा बुद्धिर्न ते मुह्यन्ति भारत॥ 1-1-249
| |
− | | |
− | निग्रहानुग्रहौ चापि विदितौ ते नराधिप।
| |
− | | |
− | नात्यन्तमेवानुवृत्तिः कार्या ते पुत्ररक्षणे॥ 1-1-250
| |
− | | |
− | भवितव्यं तथा तच्च नानुशोचितुमर्हसि।
| |
− | | |
− | दैवं प्रज्ञाविशेषेण को निवर्तितुमर्हति॥ 1-1-251
| |
− | | |
− | विधातृविहितं मार्गं न कश्चिदतिवर्तते।
| |
− | | |
− | कालमूलमिदं सर्वं भावाभावौ सुखासुखे॥ 1-1-252
| |
− | | |
− | कालः सृजति भूतानि कालः संहरते प्रजाः।
| |
− | | |
− | कालः प्रजाः निर्दहति[संहरन्तं प्रजाः कालं] कालः शमयते पुनः॥ 1-1-253
| |
− | | |
− | कालो हि कुरुते भावान्सर्वलोके शुभाशुभान्।
| |
− | | |
− | कालः संक्षिपते सर्वाः प्रजा विसृजते पुनः॥ 1-1-254
| |
− | | |
− | कालः सुप्तेषु जागर्ति कालो हि दुरतिक्रमः।
| |
− | | |
− | कालः सर्वेषु भूतेषु चरत्यविधृतः समः॥ 1-1-255
| |
− | | |
− | अतीतानागता भावा ये च वर्तन्ति साम्प्रतम्।
| |
− | | |
− | तान्कालनिर्मितान्बुद्धवा न संज्ञां हातुमर्हसि॥ 1-1-256
| |
− | | |
− | सौतिरुवाच
| |
− | | |
− | इत्येवं पुत्रशोकार्तं धृतराष्ट्रं जनेश्वरम्।
| |
− | | |
− | आश्वास्य स्वस्थमकरोत्सूतो गावल्गणिस्तदा॥ 1-1-257
| |
− | | |
− | अत्रोपनिषदं पुण्यां कृष्णद्वैपायनोऽब्रवीत्।
| |
− | | |
− | विद्वद्भिः कथ्यते लोके पुराणे कविसत्तमैः॥ 1-1-258
| |
− | | |
− | भारताध्ययनं पुण्यमपि पादमधीयतः।
| |
− | | |
− | श्रद्दधानस्य पूयन्ते सर्वपापान्यशेषतः॥ 1-1-259
| |
− | | |
− | देवा देवर्षयो ह्यत्र तथा ब्रह्मर्षयोऽमलाः।
| |
− | | |
− | कीर्त्यन्ते शुभकर्माणस्तथा यक्षा महोरगाः॥ 1-1-260
| |
− | | |
− | भगवान्वासुदेवश्च कीर्त्यतेऽत्र सनातनः।
| |
− | | |
− | स हि सत्यमृतं चैव पवित्रं पुण्यमेव च॥ 1-1-261
| |
− | | |
− | शाश्वतं ब्रह्म परमं ध्रुवं ज्योतिः सनातनम्।
| |
− | | |
− | यस्य दिव्यानि कर्माणि कथयन्ति मनीषिणः॥ 1-1-262
| |
− | | |
− | असच्च सदसच्चैव यस्माद्विश्वं प्रवर्तते।
| |
− | | |
− | संततिश्च प्रवृत्तिश्च जन्ममृत्युपुनर्भवाः॥ 1-1-263
| |
− | | |
− | अध्यात्मं श्रूयते यच्च पञ्चभूतगुणात्मकम्।
| |
− | | |
− | अव्यक्तादि परं यच्च स एव परिगीयते॥ 1-1-264
| |
− | | |
− | यत्तद्यतिवरा मुक्ता ध्यानयोगबलान्विताः।
| |
− | | |
− | प्रतिबिम्बमिवादर्शे पश्यन्त्यात्मन्यवस्थितम्॥ 1-1-265
| |
− | | |
− | श्रद्दधानः सदा युक्तः सदा धर्मपरायणः।
| |
− | | |
− | आसेवन्निममध्यायं नरः पापात्प्रमुच्यते॥ 1-1-266
| |
− | | |
− | अनुक्रमणिकाध्यायं भारतस्येममादितः।
| |
− | | |
− | आस्तिकः सततं शृण्वन्न कृच्छ्रेष्ववसीदति॥ 1-1-267
| |
− | | |
− | उभे संध्ये जपन्किंचित्सद्यो मुच्येत किल्बिषात्।
| |
− | | |
− | अनुक्रमण्या यावत्स्यादह्ना रात्र्या च संचितम्॥ 1-1-268
| |
− | | |
− | भारतस्य वपुर्ह्येतत्सत्यं चामृतमेव च।
| |
| | | |
− | नवनीतं यथा दध्नो द्विपदां ब्राह्मणो यथा॥ 1-1-269
| + | अव्यक्तं कारणं सूक्ष्मं यत्तत्सदसदात्मकम्। |
| + | यस्मात्पितामहो जज्ञे प्रभुरेकः प्रजापतिः॥ 1-1-38 |
| + | ब्रह्मा सुरगुरुः स्थाणुर्मनुश्च[नुः] परमेष्ठिजः[ष्ठ्यथ]। |
| + | प्राचेतसस्तथा दक्षो दक्षपुत्राश्च सप्त वै॥ 1-1-39 |
| + | ततः प्रजानां पतयः प्राभवन्नेकविंशतिः। |
| + | पुरुषश्चाप्रमेयात्मा यं सर्व ऋषयो विदुः॥ 1-1-40 |
| + | विश्वेदेवास्तथादित्या वसवोऽथाश्विनावपि। |
| + | यक्षाः साध्याः पिशाचाश्च गुह्यकाः पितरस्तथा॥ 1-1-41 |
| + | सप्तर्षयश्च[ततः प्रसूता] विद्वांसः शिष्टा ब्रह्मर्षिसत्तमाः। |
| + | राजर्षयश्च बहवः सभूतां भूरितेजसः[सर्वे समुदिता गुणैः]॥ 1-1-42 |
| + | आपो द्यौः पृथिवी वायुरन्तरिक्षं दिशस्तथा। |
| + | संवत्सरर्तवो मासाः पक्षाहोरात्रयः क्रमात्॥ 1-1-43 |
| + | [[:Category:eggshaped universe |''eggshaped universe'']] [[:Category:products|''products'']] [[:Category:अंडके आकारका ब्रह्माण्ड|''अंडके आकारका ब्रह्माण्ड'']] [[:Category:अंड|''अंड'']] [[:Category:आकार|''आकार'']] [[:Category:ब्रह्माण्ड|''ब्रह्माण्ड'']] |
| | | |
− | आरण्यकं च वेदेभ्य ओषधिभ्योऽमृतं यथा।
| + | यच्चान्यदपि तत्सर्वं सम्भूतं लोकसंज्ञितम्[साक्षिकम्]। |
| + | यदिदं दृश्यते किञ्चिद्भूतं स्थावरजङ्गमम्॥ 1-1-44 |
| + | [[:Category:creation|''creation'']] [[:Category:maintenance|''maintenance'']] [[:Category:destruction|''destruction'']] [[:Category:उत्पत्ति|''उत्पत्ति'']] [[:Category:स्तिथि|''स्तिथि'']] [[:Category:लय|''लय'']] |
| | | |
− | ह्रदानामुदधिः श्रेष्ठो गौर्वरिष्ठा चतुष्पदाम्॥ 1-1-270
| + | पुनः संक्षिप्यते सर्वं जगत्प्राप्ते युगक्षये। |
| + | यथर्तावृतुलिङ्गानि नानारूपाणि पर्यये॥ 1-1-45 |
| + | [[:Category:creation|''creation'']] [[:Category:maintenance|''maintenance'']] [[:Category:destruction|''destruction'']] [[:Category:analogy|''analogy'']] [[:Category:उत्पत्ति|''उत्पत्ति'']] [[:Category:स्तिथि|''स्तिथि'']] [[:Category:लय|''लय'']] [[:Category:उपमिति|''उपमिति'']] |
| | | |
− | यथैतानीतिहासानां तथा भारतमुच्यते।
| + | दृश्यन्ते तानि तान्येव तथा भावा युगादिषु। |
| + | एवमेतदनाद्यन्तं भूतसङ्घात[हार]कारकम्॥ 1-1-46 |
| + | [[:Category:creation|''creation'']] [[:Category:maintenance|''maintenance'']] [[:Category:destruction|''destruction'']] [[:Category:description|''description'']] [[:Category:उत्पत्ति|''उत्पत्ति'']] [[:Category:स्तिथि|''स्तिथि'']] [[:Category:लय|''लय'']] [[:Category:विवरण|''विवरण'']] |
| | | |
− | यश्चैनं श्रावयेच्छ्राद्धे ब्राह्मणान्पादमन्ततः॥ 1-1-271
| + | अनादिनिधनं लोके चक्रं सम्परिवर्तते। |
| + | त्रयस्त्रिंशत्सहस्राणि त्रयस्त्रिंशच्छतानि च॥ 1-1-47 |
| + | त्रयस्त्रिंशच्च देवानां सृष्टिः संक्षेपलक्षणा। |
| + | दिवःपुत्रो बृहद्भानुश्चक्षुरात्मा विभावसुः॥ 1-1-48 |
| + | सविता स ऋचीकोऽर्को भानुराशावहो रविः। |
| + | सुता[पुरा] विवस्वतः सर्वे मह्यस्तेषां तथावरः॥ 1-1-49 |
| + | देवभ्राट्तनयस्तस्य सुभ्राडिति ततः स्मृतः। |
| + | सुभ्राजस्तु त्रयः पुत्राः प्रजावन्तो बहुश्रुताः॥ 1-1-50 |
| + | दशज्योतिः शतज्योतिः सहस्रज्योतिरेव च। |
| + | दशपुत्रसहस्राणि दशज्योतेर्महात्मनः॥ 1-1-51 |
| + | ततो दशगुणाश्चान्ये शतज्योतेरिहात्मजाः। |
| + | भूयस्ततो दशगुणाः सहस्रज्योतिषः सुताः॥ 1-1-52 |
| + | तेभ्योऽयं कुरुवंशश्च यदूनां भरतस्य च। |
| + | ययातीक्ष्वाकुवंशश्च राजर्षीणां च सर्वशः॥ 1-1-53 |
| + | सम्भूता बहवो वंशा भूतसर्गाः सुविस्तराः। |
| + | भूतस्थानानि सर्वाणि रहस्यं त्रिविधं च यत्॥ 1-1-54 |
| + | वेदा योगः सविज्ञानो धर्मोऽर्थः काम एव च। |
| + | धर्मार्थकाम[र्मकामार्थ]युक्तानि शास्त्राणि विविधानि च॥ 1-1-55 |
| + | लोकयात्राविधानं च सर्वं तद्दृष्टवानृषिः। |
| + | नीतिर्भरतवंशस्य विस्तारश्चैव सर्वशः। |
| + | इतिहासाः सवैयाख्या विविधाः श्रुतयोऽपि च॥ 1-1-56 |
| + | इह सर्वमनुक्रान्तमुक्तं ग्रन्थस्य लक्षणम्। |
| + | संक्षेपेणेतिहासस्य ततो वक्ष्यति विस्तरम्। |
| + | विस्तीर्यैतन्महज्ज्ञानमृषिः संक्षिप्य चाब्रवीत्॥ 1-1-57 |
| + | इष्टं हि विदुषां लोके समासव्यासधारणम्। |
| + | मन्वादि भारतं केचिदास्तीकादि तथा परे॥ 1-1-58 |
| + | तथोपरिचराद्यन्ये विप्राः सम्यगधीयते। |
| + | विविधं संहिताज्ञानं दीपयन्ति मनीषिणः॥ 1-1-59 |
| + | व्याख्याने कुशलाः केचिद्ग्रन्थस्य धारणे। |
| + | तपसा ब्रह्मचर्येण व्यस्य वेदं सनातनम्॥ 1-1-60 |
| + | इतिहासमिमं चक्रे पुण्यं सत्यवतीसुतः। |
| + | पराशरात्मजो विद्वान्ब्रह्मर्षिः संशितव्रतः॥ 1-1-61 |
| + | मातुर्नियोगाद्धर्मात्मा गाङ्गेयस्य च धीमतः॥ |
| + | क्षेत्रे विचित्रवीर्यस्य कृष्णद्वैपायनः पुरा। |
| + | त्रीनग्नीनिव कौरव्याञ्जनयामास वीर्यवान्॥ |
| + | उत्पाद्य धृतराष्ट्रं च पाण्डुं विदुरमेव च। |
| + | जगाम तपसे श्रीमान्पुनरेवाश्रसं प्रति॥ |
| + | तेष्वात्मजेषु वृद्धेषु गतेषु च परां गतिम्। |
| + | अब्रवीद्भारतं लोके मानुषेऽस्मिन्महानृषिः॥ |
| + | जनमेजयेन पृष्टः सन्ब्राह्मणैश्च सहस्रशः। |
| + | शशास शिष्यमासीनं वैशम्पायनमन्तिके॥ |
| + | स सदस्यैः समासीनं श्रावयामास भारतम्। |
| + | कर्मान्तरेषु यज्ञस्य चोद्यमानः पुनः पुनः॥ |
| + | विस्तरं कुरुवंशस्य गान्धार्याः सर्पशीलताम्। |
| + | क्षत्तुः प्रज्ञां धृतिं कुन्त्याः सम्यग्द्वैपायनोऽब्रवीत्॥ |
| + | वासुदेवस्य माहात्म्यं पाण्डवानां च सत्यताम्। |
| + | दुर्वृत्तं धार्तराष्ट्राणां उक्तवान्भगवानृषिः॥ |
| + | इदं शतसहस्राग्रं श्लोकानां पुण्यकर्मणः। |
| + | उपाख्यानैः सह ज्ञेयं श्राव्यं भारतमुत्तमम्॥ |
| + | चतुर्विंशतिसाहस्रं चक्रे भारत संज्ञितम्। |
| + | उपाख्यानै र्विना तावद्भारतं प्रोच्यते बुधैः॥ |
| + | ततोऽप्यर्धशतं भूयः संक्षेपं कृतवानृषिः। |
| + | तस्याभ्यासवरिष्ठस्य कृष्णद्वैपायनः प्रभुः। |
| + | कथमध्यापयानीह स शिष्यान्नित्यचिन्तयत्॥ 1-1-62 |
| + | तस्य तच्चिन्तितं ज्ञात्वा ऋषेर्द्वैपायनस्य च। |
| + | तत्राजगाम भगवान्ब्रह्मा लोकगुरुः स्वयम्॥ 1-1-63 |
| + | प्रीत्यर्थं तस्य चैवर्षेर्लोकानां हितकाम्यया। |
| + | तं दृष्ट्वा विस्मितो भूत्वा प्राञ्जलिः प्रणतः स्थितः॥ 1-1-64 |
| + | [[:Category:333333|''333333'']] [[:Category:devta|''devta'']] [[:Category:३३३३३३ देवताकी सृष्टि|''३३३३३३ देवताकी सृष्टि'']] [[:Category:देवता|''देवता'']] [[:Category:सृष्टि|''सृष्टि'']] [[:Category:तैतीस|''तैतीस'']] [[:Category:Sun God |''Sun God'']] [[:Category:lineage|''lineage'']] [[:Category:सूर्यदेवता|''सूर्यदेवता'']] [[:Category:वंशावली|''वंशावली'']] [[:Category:Subhrata|''Subhrata'']] [[:Category:Sons |''Sons'']] [[:Category:पुत्र|''पुत्र'']] [[:Category:सुभ्रता|''सुभ्रता'']] [[:Category:दशज्योति|''दशज्योति'']] [[:Category:Dashjyoti|''Dashjyoti'']] [[:Category:Shatjyoti|''Shatjyoti'']] [[:Category:शतज्योति|''शतज्योति'']] |
| | | |
− | अक्षय्यमन्नपानं वै पितॄंस्तस्योपतिष्ठते।
| + | आसनं कल्पयामास सर्वैर्देवगणैर्वृतः[सर्वैर्मुनिगणैर्वृतः]। |
| + | हिरण्यगर्भमासीनं तस्मिंस्तु परमासने॥ 1-1-65 |
| + | परिवृत्यासनाभ्याशे वासवेयः स्थितोऽभवत्। |
| + | अनुज्ञातोऽथ कृष्णस्तु ब्रह्मणा परमेष्ठिना॥ 1-1-66 |
| + | निषसादासनाभ्याशे प्रीयमाणः सुवि[शुचि]स्मितः। |
| + | उवाच स महातेजा ब्रह्माणं परमेष्ठिनम्॥ 1-1-67 |
| + | कृतं मयेदं भगवन्काव्यं परमपूजितम्। |
| + | ब्रह्मन्वेदरहस्यं च यच्चाप्यभिहितं[यच्चान्यत्स्थापितं] मया॥ 1-1-68 |
| + | साङ्गोपनिषदां चैव वेदानां विस्तरक्रिया। |
| + | इतिहासपुराणानामुन्मेषं निर्मितं च यत्॥ 1-1-69 |
| + | भूतं भव्यं भविष्यं च त्रिविधं कालसंज्ञितम्। |
| + | जरामृत्युभयव्याधिभावाभावविनिश्चयः॥ 1-1-70 |
| + | विविधस्य च धर्मस्य ह्याश्रमाणां च लक्षणम्। |
| + | चातुर्वर्ण्यविधानं च पुराणानां च कृत्स्नशः॥ 1-1-71 |
| + | तपसो ब्रह्मचर्यस्य पृथिव्याश्चन्द्रसूर्ययोः। |
| + | ग्रहनक्षत्रताराणां प्रमाणं च युगैः सह॥ 1-1-72 |
| + | ऋचो यजूंषि सामानि वेदाध्यात्मं तथैव च। |
| + | न्यायशिक्षाचिकित्सा च ज्ञा[दा]नं पाशुपतं तथा॥ 1-1-73 |
| + | इत्यनेकाश्रयं[हेतुनैव समं] जन्म दिव्यमानुषसंश्रि[ज्ञि]तम्। |
| + | तीर्थानां चैव पुण्यानां देशानां चैव कीर्तनम्॥ 1-1-74 |
| + | नदीनां पर्वतानां च वनानां सागरस्य च। |
| + | पुराणां चैव दिव्यानां कल्पानां युद्धकौशलम्॥ 1-1-75 |
| + | वाक्यजातिविशेषाश्च लोकयात्राक्रमश्च यः। |
| + | यच्चापि सर्वगं वस्तु तच्चैव प्रतिपादितम्॥ 1-1-76 |
| + | [[:Category:Mahabharata|''Mahabharata'']] [[:Category:Contents|''Contents'']] [[:Category:Mahabharata contents|''Mahabharata contents'']] [[:Category:महाभारत|''महाभारत'']] [[:Category:विषयों|''विषयों'']] [[:Category:महाभारतके विषयों|''महाभारतके विषयों'']] |
| | | |
− | इतिहासपुराणाभ्यां वेदं समुपबृंहयेत्॥ 1-1-272
| + | परं न लेखकः कश्चिदेतस्य भुवि विद्यते। |
| + | ब्रह्मोवाच तपोविशिष्टादपि वै वशिष्ठान्मु[विशिष्टान्मु]निसंचयात्॥ 1-1-77 |
| + | मन्ये श्रेष्ठतरं त्वां वै रहस्यज्ञानवेदनात्। |
| + | जन्मप्रभृति सत्यां ते वेद्मि गां ब्रह्मवादिनीम्॥ 1-1-78 |
| + | त्वया च काव्यमित्युक्तं तस्मात्काव्यं भविष्यति। |
| + | अस्य काव्यस्य कवयो न समर्था विशेषणे॥ 1-1-79 |
| + | [[:Category:Mahabharata|''Mahabharata'']] [[:Category:topmost|''topmost'']] [[:Category:poetry|''poetry'']] [[:Category:poetic|''poetic'']] [[:Category:composition|''composition'']] [[:Category:topmost poetic composition|''topmost poetic composition'']] [[:Category:महाभारत|''महाभारत'']] [[:Category:श्रेष्ट|''श्रेष्ट'']] [[:Category:काव्य|''काव्य'']] [[:Category:महाभारत श्रेष्ट काव्य|''महाभारत श्रेष्ट काव्य'']] |
| | | |
− | बिभेत्यल्पश्रुताद्वेदो मामयं प्रत[ह]रिष्यति।
| + | विशेषणे गृहस्थस्य शेषास्त्रय इवाश्रमाः। |
| + | काव्यस्य लेखनार्थाय गणेशः स्मर्यतां मुने॥ 1-1-80 |
| + | सौतिरुवाच एवमाभाष्य तं ब्रह्मा जगाम स्वं निवेशनम्। |
| + | ततः सस्मार हेरम्बं व्यासः सत्यवतीसुतः॥ 1-1-81 |
| + | स्मृतमात्रो गणेशानो भक्तचिन्तितपूरकः। |
| + | तत्राजगाम विघ्नेशो वेदव्यासो यतः स्थितः॥ 1-1-82 |
| + | पूजितश्चोपविष्टश्च व्यासेनोक्तस्तदाऽनघ। |
| + | लेखको भारतस्यास्य भव त्वं गणनायक॥ 1-1-83 |
| + | मयैव प्रोच्यमानस्य मनसा कल्पितस्य च। |
| + | श्रुत्वैतत्प्राह विघ्नेशो यदि मे लेखनी क्षणम्॥ 1-1-84 |
| + | लिखतो नावतिष्ठेत तदा स्यां लेखको ह्यहम्। |
| + | व्यासोऽप्युवाच तं देवमबुद्ध्वा मा लिख क्वचित्॥ 1-1-85 |
| + | ओमित्युक्त्वा गणेशोऽपि बभूव किल लेखकः। |
| + | ग्रन्थग्रन्थिं तदा चक्रे मुनिर्गूढं कुतूहलात्॥ 1-1-86 |
| + | यस्मिन्प्रतिज्ञया प्राह मुनिर्द्वैपायनस्त्विदम्। |
| + | अष्टौ श्लोकसहस्राणि अष्टौ श्लोकशतानि च॥ 1-1-87 |
| + | अहं वेद्मि शुको वेत्ति संजयो वेत्ति वा न वा। |
| + | तच्छ्लोककूटमद्यापि ग्रथितं सुदृढं मुने॥ 1-1-88 |
| + | भेत्तुं न शक्यतेऽर्थस्य गूढत्वात्प्रश्रितस्य च। |
| + | सर्वज्ञोऽपि गणेशो यत्क्षणमास्ते विचारयन्॥ 1-1-89 |
| + | तावच्चकार व्यासोऽपि श्लोकानन्यान्बहूनपि। |
| + | जडान्धबधिरोन्मत्ततमोभूतं जगद्भवेत्॥ 1-1-90 |
| + | यदि ज्ञानहुताशेन सम्यङ्नोज्ज्वलितं भवेत्। |
| + | तमसान्धस्य लोकस्य वेष्टितस्य स्वकर्मभिः॥ 1-1-91 |
| + | [[:Category:Vyasdev|''Vyasdev'']] [[:Category:calls|''calls'']] [[:Category:Ganesh|''Ganesh'']] [[:Category:Vyasdev calls Ganesh|''Vyasdev calls Ganesh'']] [[:Category:व्यासदेव|''व्यासदेव'']] [[:Category:गणेश|''गणेश'']] [[:Category:व्यासदेवका गणेशको बुलाना|''व्यासदेवका गणेशको बुलाना'']] |
| | | |
− | कार्ष्णं वेदमिमं विद्वान्श्रावयित्वार्थमश्नुते॥ 1-1-273
| + | ज्ञानाञ्जनशलाकाभिः बुद्धिनेत्रोत्सवः कृतः। |
| + | (अज्ञानतिमिरान्धस्य लोकस्य तु विचेष्टतः। |
| + | ज्ञानाञ्जनशलाकाभिर्नेत्रोन्मीलनकारकम्॥) |
| + | धर्मार्थकाममोक्षार्थैः समासव्यासकीर्तनैः॥ 1-1-92 |
| + | तथा भारतसूर्येण नृणां विनिहतं तमः। |
| + | पुराणपूर्णचन्द्रेण श्रुतिज्योत्स्नाः प्रकाशिताः॥ 1-1-93 |
| + | नृबुद्धिकैरवाणां च कृतमेतत्प्रकाशनम्। |
| + | इतिहासप्रदीपेन मोहावरणघातिना॥ 1-1-94 |
| + | लोकगर्भगृहं कृत्स्नं यथावत्सम्प्रकाशितम्। |
| + | संग्रहाध्यायबीजो वै पौलोमास्तीकमूलवान्॥ 1-1-95 |
| + | सम्भवस्कन्धविस्तारः सभारण्यविटङ्कवान्। |
| + | अरणीपर्वरूपाढ्यो विराटोद्योगसारवान्॥ 1-1-96 |
| + | भीष्मपर्वमहाशाखो द्रोणपर्वपलाशवान्। |
| + | कर्णपर्वसितैः पुष्पैः शल्यपर्वसुगन्धिभिः॥ 1-1-97 |
| + | स्त्रीपर्वैषीकविश्रामः शान्तिपर्वमहाफलः। |
| + | अश्वमेधामृतरसस्त्वाश्रमस्थानसंश्रयः॥ 1-1-98 |
| + | मौसलः श्रुतिसंक्षेपः शिष्टद्विजनिषेवितः। |
| + | सर्वेषां कविमुख्यानामुपजीव्यो भविष्यति॥ 1-1-99 |
| + | [[:Category:parva|''parva'']] [[:Category:chapter|''chapter'']] [[:Category:significance|''significance'']] [[:Category:पर्व|''पर्व'']] [[:Category:महत्त्व|''महत्त्व'']] [[:Category:पर्वका महत्त्व|''पर्वका महत्त्व'']] |
| | | |
− | भ्रूणहत्यादिकं चापि पापं जह्यादसंशयम्।
| + | पर्जन्य इव भूतानामाश्र[मक्ष]यो भारतद्रुमः। |
| + | सौतिरुवाच एवमाभाष्यं तं ब्रह्मा जगाम स्वं निवेशनम्। |
| + | भगवान्स जगत्स्रष्टा ऋषिर्देवगणैस्सह॥ |
| + | तस्य वृक्षस्य वक्ष्यामि शाखापु[शश्वत्पु]ष्पफलोदयम्॥ 1-1-100 |
| + | स्वादुमेध्यरसोपेतमच्छेद्यममरैरपि। |
| + | मातुर्नियोगाद्धर्मात्मा गाङ्गेयस्य च धीमतः॥ 1-1-101 |
| + | क्षेत्रे विचित्रवीर्यस्य कृष्णद्वैपायनः पुरा। |
| + | त्रीनग्नीनिव कौरव्यान्जनयामास वीर्यवान्॥ 1-1-102 |
| + | उत्पाद्य धृतराष्ट्रं च पाण्डुं विदुरमेव च। |
| + | जगाम तपसे धीमान्पुनरेवाश्रमं प्रति॥ 1-1-103 |
| + | तेषु जातेषु वृद्धेषु गतेषु परमां गतिम्। |
| + | अब्रवीद्भारतं लोके मानुषेऽस्मिन्महानृषिः॥ 1-1-104 |
| + | जनमेजयेन पृष्टः सन्ब्राह्मणैश्च सहस्रशः। |
| + | शशास शिष्यमासीनं वैशम्पायनमन्तिके॥ 1-1-105 |
| + | ससदस्यैः सहासीनः श्रावयामास भारतम्। |
| + | कर्मान्तरेषु यज्ञस्य चोद्यमानः पुनः पुनः॥ 1-1-106 |
| + | [[:Category:Vyasdev|''Vyasdev'']] [[:Category:beget|''beget'']] [[:Category:Dhrtarashtra|''Dhrtarashtra'']] [[:Category:Pandu|''Pandu'']] [[:Category:Vidur|''Vidur'']] [[:Category:व्यासदेव|''व्यासदेव'']] [[:Category:तीन|''तीन'']] [[:Category:पुत्र|''पुत्र'']] [[:Category:धृतराष्ट्र|''धृतराष्ट्र'']] [[:Category:पाण्डु|''पाण्डु'']] [[:Category:विदुर|''विदुर'']] |
| | | |
− | य इमं शुचिरध्यायं पठेत्पर्वणि पर्वणि॥ 1-1-274
| + | विस्तरं कुरुवंशस्य गान्धार्या धर्मशीलताम्। |
| + | क्षत्तुः प्रज्ञां धृतिं कुन्त्याः सम्यग्द्वैपायनोऽब्रवीत्॥ 1-1-107 |
| + | वासुदेवस्य माहात्म्यं पाण्डवानां च सत्यताम्। |
| + | दुर्वृत्तं धार्तराष्ट्राणामुक्तवान्भगवानृषिः॥ 1-1-108 |
| + | इदं शतसहसाख्यं[स्रं तु] लोकानां पुण्यकर्मणाम्। |
| + | उपाख्यानैः सह ज्ञेयमाद्यं भारतमुत्तमम्॥ 1-1-109 |
| + | चतुर्विंशतिसाहस्रीं चक्रे भारतसंहिताम्। |
| + | उपाख्यानैर्विना तावद्भारतं प्रोच्यते बुधैः॥ 1-1-110 |
| + | ततोऽप्यर्धशतं भूयः संक्षेपं कृतवानृषिः। |
| + | अनुक्रमणिकाध्यायं वृत्तानां[न्तं] सर्वपर्वणाम्॥ 1-1-111 |
| + | [[:Category:Mahabharata|''Mahabharata'']] [[:Category:Contents|''Contents'']] [[:Category:महाभारत|''महाभारत'']] [[:Category:विषय|''विषय'']] [[:Category:महाभारतके विषय|''महाभारतके विषय'']] |
| | | |
− | अधीतं भारतं तेन कृत्स्नं स्यादिति मे मतिः।
| + | इदं द्वैपायनः पूर्वं पुत्रमध्यापयच्छुकम्। |
| + | ततोऽन्येभ्योऽनुरूपेभ्यः शिष्येभ्यः प्रददौ विभुः॥ 1-1-112 |
| + | [[:Category:Vyasdev|''Vyasdev'']] [[:Category:teaches|''teaches'']] [[:Category:Mahabharata|''Mahabharata'']] [[:Category:Sukhdev|''Sukhdev'']] [[:Category:Goswami|''Goswami'']] [[:Category:Sukhdev Goswami|''Sukhdev Goswami'']] [[:Category:व्यासदेव|''व्यासदेव'']] [[:Category:सुखदेव|''सुखदेव'']] [[:Category:गोस्वामी|''गोस्वामी'']] [[:Category:सुखदेव गोस्वामी|''सुखदेव गोस्वामी'']] |
| | | |
− | यश्यैनं शृणुयान्नित्यमार्षं श्रद्धासमन्वितः॥ 1-1-275
| + | षष्टिं शतसहस्राणि चकारान्यां स संहिताम्। |
| + | त्रिंशच्छतसहस्रं च देवलोके प्रतिष्ठितम्॥ 1-1-113 |
| + | पित्र्ये पञ्चदश प्रोक्तं गन्धर्वेषु चतुर्दश। |
| + | एकं शतसहस्रं तु मानुषेषु प्रतिष्ठितम्॥ 1-1-114 |
| + | नारदोऽश्रावयद्देवानसितो देवलः पितॄन्। |
| + | गन्धर्वयक्षरक्षांसि श्रावयामास वै शुकः॥ 1-1-115 |
| + | (अस्मिंस्तु मानुषे लोके वैशम्पायन उक्तवान्। |
| + | शिष्यो व्यासस्य धर्मात्मा सर्ववेदविदां वरः। |
| + | एकं शतसहस्रं तु मयोक्तं वै निबोधत॥ |
| + | वैशम्पायनविप्रर्षिः श्रावयामास पार्थिवम्। |
| + | पारिक्षितं महाबाहुं नाम्ना तु जनमेजयम्॥) |
| + | [[:Category:Mahabharata|''Mahabharata'']] [[:Category:Shlokas|''Shlokas'']] [[:Category:Mahabharata shlokas|''Mahabharata shlokas'']] [[:Category:composition|''composition'']] [[:Category:महाभारत|''महाभारत'']] [[:Category:श्लोक|''श्लोक'']] [[:Category:रचना|''रचना'']] [[:Category:महाभारतके श्लोकोकि रचना|''महाभारत श्लोकोकि रचना'']] |
| | | |
− | स दीर्घमायुः कीर्तिं च स्वर्गतिं चाप्नुयान्नरः।
| + | दुर्योधनो मन्युमयो महाद्रुमः स्कन्धः कर्णः शकुनिस्तस्य शाखाः। |
| + | दुःशासनः पुष्पफले समृद्धे मूलं राजा धृतराष्ट्रोऽमनीषी॥ 1-1-116 |
| + | युधिष्ठिरो धर्ममयो महाद्रुमः स्कन्धोऽर्जुनो भीमसेनोऽस्य शाखाः। |
| + | माद्रीसुतौ पुष्पफले समृद्धे मूलं कृष्णो ब्रह्म च ब्राह्मणाश्च॥ 1-1-117 |
| + | [[:Category:Symbolic|''Symbolic'']] [[:Category:Value|''Value'']] [[:Category:Kauravas|''Kauravas'']] [[:Category:Pandavas|''Pandavas'']] [[:Category:कौरव|''कौरव'']] [[:Category:पाण्डव|''पाण्डव'']] [[:Category:मूल|''मूल'']] [[:Category:अर्थ|''अर्थ'']] |
| | | |
− | एकतश्चतुरो वेदान्भारतं चैतदेकतः॥ 1-1-276
| + | पाण्डुर्जित्वा बहून्देशान्बुद्ध्या विक्रमणेन च। |
| + | अरण्ये मृगयाशीलो न्यवसन्मुनिभिः सह॥ 1-1-118 |
| + | मृगव्यवायनिधनात्कृच्छ्रां प्राप स आपदम्। |
| + | जन्मप्रभृति पार्थानां तत्राचारविधिक्रमः॥ 1-1-119 |
| + | मात्रोरभ्युपपत्तिश्च धर्मोपनिषदं प्रति। |
| + | धर्मस्य वायोः शक्रस्य देवयोश्च तथाश्विनोः॥ 1-1-120 |
| + | जाताः पार्थास्ततस्सर्वे कुन्त्या माद्र्या च मन्त्रतः। |
| + | (ततो धर्मोपनिषदः श्रुत्वा भर्तुः प्रिया पृथा। |
| + | धर्मानिलेन्द्रान्स्तुतिभिर्जुहाव सुतवाञ्छया। |
| + | तद्दत्तोपनिषन्माद्री चाश्विनावाजुहाव च।) |
| + | जाताः पार्थास्ततः कामी पाण्डुर्माद्र्या दिवं गतः। |
| + | तापसैः सह संवृद्धा मातृभ्यां परिरक्षिताः॥ 1-1-121 |
| + | मेध्यारण्येषु पुण्येषु महतामाश्रमेषु च। |
| + | (तेषु जातेषु सर्वेषु पाण्डवेषु महात्मसु। |
| + | माद्र्यात्सह सङ्गम्य ऋषिशापप्रभावतः। |
| + | मृतः पाण्डुर्महापुण्ये शतशृङ्गे महागिरौ॥) |
| + | मुनिभिश्च समानीता[ऋषिभिर्यत्तदाऽऽनीता] धार्तराष्ट्रान्प्रति स्वयम्॥ 1-1-122 |
| + | [[:Category:curse|''curse'']] [[:Category:Pandu|''Pandu'']] [[:Category:Maharshi|''Maharshi'']] [[:Category:Sage|''Sage'']] [[:Category:महर्षि|''महर्षि'']] [[:Category:पाण्डु|''पाण्डु'']] [[:Category:पाण्डुको शाप|''पाण्डुको शाप'']] [[:Category:Pandavas|''Pandavas'']] [[:Category:Birth|''Birth'']] [[:Category:Birth of Pandavas|''Birth of Pandavas'']] [[:Category:पांण्डवोंका जन्म|''पांण्डवोंका जन्म'']] [[:Category:पाण्डव|''पाण्डव'']] [[:Category:जन्म|''जन्म'']] |
| | | |
− | पुरा किल सुरैः सर्वैः समेत्य तुलया धृतम्।
| + | शिशवश्चाभिरूपाश्च जटिला ब्रह्मचारिणः। |
| + | पुत्राश्च भ्रातरश्चेमे शिष्याश्च सुहृदश्च वः॥ 1-1-123 |
| + | पाण्डवा एत इत्युक्त्वा मुनयोऽन्तर्हितास्ततः। |
| + | तांस्तैर्निवेदितान्दृष्ट्वा पाण्डवान्कौरवास्तदा॥ 1-1-124 |
| + | शिष्टाश्च वर्णाः पौरा ये ते हर्षाच्चुक्रुशुर्भृशम्। |
| + | आहुः केचिन्न तस्यैते तस्यैत इति चापरे॥ 1-1-125 |
| + | यदा चिरमृतः पाण्डुः कथं तस्येति चापरे। |
| + | स्वागतं सर्वथा दिष्ट्या पाण्डोः पश्याम संततिम्॥ 1-1-126 |
| + | उच्यतां स्वागतमिति वाचोऽश्रूयन्त सर्वशः। |
| + | तस्मिन्नुपरते शब्दे दिशः सर्वा निनादयन्॥ 1-1-127 |
| + | अन्तर्हितानां भूतानां निःस्वनस्तुमुलोऽभवत्। |
| + | पुष्पवृष्टिः शुभा गन्धाः शङ्खदुन्दुभिनिःस्वनाः॥ 1-1-128 |
| + | आसन्प्रवेशे पार्थानां तदद्भुतमिवाभवत्। |
| + | तत्प्रीत्या चैव सर्वेषां पौराणां हर्षसम्भवः॥ 1-1-129 |
| + | शब्द आसीन्महांस्तत्र दिवःस्पृक्कीर्तिवर्धनः। |
| + | तेऽधीत्य निखिलान्वेदाञ्छास्त्राणि विविधानि च॥ 1-1-130 |
| + | न्यवसन्पाण्डवास्तत्र पूजिता अकुतोभयाः। |
| + | युधिष्ठिरस्य शीले[शौचे]न प्रीताः प्रकृतयोऽभवन्॥ 1-1-131 |
| + | धृत्या च भीमसेनस्य विक्रमेणार्जुनस्य च। |
| + | गुरुशुश्रूषया कु[क्षा]न्त्या यमयोर्विनयेन च॥ 1-1-132 |
| + | [[:Category:Pandavas|''Pandavas'']] [[:Category:welcome|''welcome'']] [[:Category:kurus|''kurus'']] [[:Category:kurus welcome Pandavas |''kurus welcome Pandavas'']] [[:Category:पांण्डवोंका स्वागत|''पांण्डवोंका स्वागत'']] [[:Category:कुरु|''कुरु'']] [[:Category:प्रजा|''प्रजा'']] |
| | | |
− | चतुर्भ्यः सरहस्येभ्यो वेदेभ्यो ह्यधिकं यदा॥ 1-1-277
| + | तुतोष लोकः सकलस्तेषां शौर्यगुणेन च। |
| + | समवाये ततो राज्ञां कन्यां भर्तृस्वयंवराम्॥ 1-1-133 |
| + | प्राप्तवानर्जुनः कृष्णां कृत्वा कर्म सुदुष्करम्। |
| + | ततः प्रभृति लोकेऽस्मिन्पूज्यः सर्वधनुष्मताम्॥ 1-1-134 |
| + | [[:Category:Arjuna|''Arjuna'']] [[:Category:fame|''fame'']] [[:Category:Arjuna wins Draupadi|''Arjuna wins Draupadi'']] [[:Category:Draupadi|''Draupadi'']] [[:Category:wins|''wins'']] [[:Category:अर्जुनका शौर्य|''अर्जुनका शौर्य'']] [[:Category:शौर्य|''शौर्य'']] [[:Category:अर्जुन|''अर्जुन'']] [[:Category:अर्जुनने द्रौपदीको जीता|''अर्जुनने द्रौपदीको जीता'']] |
| | | |
− | तदा प्रभृति लोकेऽस्मिन्महाभारतमुच्यते।
| + | आदित्य इव दुष्प्रेक्ष्यः समरेष्वपि चाभवत्। |
| + | ससर्वान्पार्थिवान्जित्वा सर्वांश्च महतो गणान्॥ 1-1-135 |
| + | आजहारार्जुनो राज्ञे राजसूयं महाक्रतुम्। |
| + | अन्नवान्दक्षिणावांश्च सर्वैः समुदितो गुणैः॥ 1-1-136 |
| + | युधिष्ठिरेण सम्प्राप्तो राजसूयो महाक्रतुः। |
| + | सुनयाद्वासुदेवस्य भीमार्जुनबलेन च॥ 1-1-137 |
| + | घातयित्वा जरासन्धं चैद्यं च बलगर्वितम्। |
| + | दुर्योधनं समागच्छन्नर्हणानि ततस्ततः॥ 1-1-138 |
| + | मणिकाञ्चनरत्नानि गोहस्त्यश्वरथानि च। |
| + | विचित्राणि च वासांसि प्रावारावरणानि च॥ 1-1-139 |
| + | [[:Category:Rajasuya|''Rajasuya'']] [[:Category:sacrifice|''sacrifice'']] [[:Category:Rajasuya sacrifice|''Rajasuya sacrifice'']] [[:Category:राजसूय|''राजसूय'']] [[:Category:महायज्ञ|''महायज्ञ'']] [[:Category:राजसूय महायज्ञ|''राजसूय महायज्ञ'']] |
| | | |
− | महत्त्वे च गुरुत्वे च ध्रियमाणं यतोऽधिकम्॥ 1-1-278
| + | कम्बलाजिनरत्नानि राङ्कवास्तरणानि च। |
| + | समृद्धां तां तथा दृष्ट्वा पाण्डवानां तदाश्रियम्॥ 1-1-140 |
| + | ईर्ष्यासमुत्थः सुमहांस्तस्य मन्युरजायत। |
| + | विमानप्रतिमां तत्र मयेन सुकृतां सभाम्॥ 1-1-141 |
| + | पाण्डवानामुपहृतां स दृष्ट्वा पर्यतप्यत। |
| + | तत्रावहसितश्चासीत्प्रस्कन्दन्निव सम्भ्रमात्॥ 1-1-142 |
| + | प्रत्यक्षं वासुदेवस्य भीमेनानभिजातवत्। |
| + | स भोगान्विविधान्भुञ्जन्रत्नानि विविधानि च॥ 1-1-143 |
| + | [[:Category:Duryodhana|''Duryodhana'']] [[:Category:Jealousy|''Jealousy'']] [[:Category:Insult|''Insult'']] [[:Category:दुर्योधन|''दुर्योधन'']] [[:Category:ईर्ष्या|''ईर्ष्या'']] [[:Category:अपमान|''अपमान'']] [[:Category:दुर्योधनकी ईर्ष्या|''दुर्योधनकी ईर्ष्या'']] |
| | | |
− | महत्त्वाद्भारवत्त्वाच्च महाभारतमुच्यते।
| + | कथितो धृतराष्ट्रस्य विवर्णो हरिणः कृशः। |
| + | अन्वजानात्ततो द्यूतं धृतराष्ट्रः सुतप्रियः॥ 1-1-144 |
| + | [[:Category:gambling|''gambling'']] [[:Category:match|''match'']] [[:Category:invite|''invite'']] [[:Category:gambling match invite|''gambling match invite'']] [[:Category:पांडवोके साथ जुआ|''पांडवोके साथ जुआ'']] [[:Category:जुआ|''जुआ'']] [[:Category:मैच|''मैच'']] |
| | | |
− | निरुक्तमस्य यो वेद सर्वपापैः प्रमुच्यते॥ 1-1-279
| + | तच्छ्रुत्वा वासुदेवस्य कोपः समभवन्महान्। |
| + | नातिप्रीतमनाश्चासीद्विवादांश्चान्वमोदत॥ 1-1-145 |
| + | द्यूतादीननयान्घोरान्विविधांश्चाप्युपैक्षत। |
| + | निरस्य विदुरं भीष्मं द्रोणं शारद्वतं कृपम्॥ 1-1-146 |
| + | [[:Category:Krishna|''Krishna'']] [[:Category:Ignore|''Ignore'']] [[:Category:gambling|''gambling'']] [[:Category:match|''match'']] [[:Category:gambling match|''gambling match'']] [[:Category:उपेक्षा|''उपेक्षा'']] [[:Category:जुआ|''जुआ'']] [[:Category:मैच|''मैच'']] [[:Category:कृष्णने जुआकी उपेक्षा|''कृष्णने जुआकी उपेक्षा'']] |
| | | |
− | तपो न कल्कोऽध्ययनं न कल्कः स्वाभाविको वेदविधिर्न कल्कः।
| + | विग्रहे तुमुले तस्मिन्दहन्क्षत्रं परस्परम्। |
| + | जयत्सु पाण्डुपुत्रेषु श्रुत्वा सुमहदप्रियम्॥ 1-1-147 |
| + | दुर्योधनमतं ज्ञात्वा कर्णस्य शकुनेस्तथा। |
| + | धृतराष्ट्रश्चिरं ध्यात्वा संजयं वाक्यमब्रवीत्॥ 1-1-148 |
| + | शृणु संजय सर्वं मे न चासूयितुमर्हसि। |
| + | श्रुतवानसि मेधावी बुद्धिमान्प्राज्ञसम्मतः॥ 1-1-149 |
| + | न विग्रहे मम मति न च प्रीये कुलक्षये। |
| + | न मे विशेषः पुत्रेषु स्वेषु पाण्डुसुतेषु वा॥ 1-1-150 |
| + | वृद्धं मामभ्यसूयन्ति पुत्रा मन्युपरायणाः। |
| + | अहं त्वचक्षुः कार्पण्यात्पुत्रप्रीत्या सहामि तत्॥ 1-1-151 |
| + | मुह्यन्तं चानुमुह्यामि दुर्योधनमचेतनम्। |
| + | राजसूये श्रियं दृष्ट्वा पाण्डवस्य महौजसः॥ 1-1-152 |
| + | तच्चावहसनं प्राप्य सभारोहणदर्शने। |
| + | अमर्षणः स्वयं जेतुमशक्तः पाण्डवान्रणे॥ 1-1-153 |
| + | निरुत्साहश्च सम्प्राप्तुं सुश्रियं क्षत्रियोऽपिसन्। |
| + | गान्धारराजसहितश्छद्मद्यूतममन्त्रयत्॥ 1-1-154 |
| + | तत्र यद्यद्यथा ज्ञातं मया संजय तच्छृणु। |
| + | श्रुत्वा तु मम वाक्यानि बुद्धियुक्तानि तत्त्वतः। |
| + | ततो ज्ञास्यसि मां सौते प्रज्ञाचक्षुषमित्युत॥ 1-1-155 |
| + | यदाश्रौषं धनुरायम्य चित्रं विद्धं लक्ष्यं पातितं वै पृथिव्याम्। |
| + | कृष्णां हृतां प्रेक्षतां सर्वराज्ञां तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-156 |
| + | यदाश्रौषं द्वारकायां सुभद्रां प्रसह्योढां माधवीमर्जुनेन। |
| + | इन्द्रप्रस्थं वृष्णिवीरौ च यातौ तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-157 |
| + | यदाश्रौषं देवराजं प्रविष्टं शरैर्दिव्यैर्वारितं चार्जुनेन। |
| + | अग्निं तथा तर्पितं खाण्डवे च तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-158 |
| + | यदाश्रौषं पुनरामन्त्र्य द्यूते महात्मनां प्रस्थितानां वनाय। |
| + | ज्येष्ठप्रीत्या क्लिश्यतां पाण्डवानां तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ |
| + | यदाश्रौषं जातुषाद्वेश्मनस्तान्मुक्तान्पार्थान्पञ्च कुन्त्या समेतान्। |
| + | युक्तं चैषां विदुरं स्वार्थसिद्धौ तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-159 |
| + | यदाश्रौषं द्रौपदीं रङ्गमध्ये लक्ष्यं भित्त्वा निर्जितामर्जुनेन। |
| + | शूरान्पञ्चालान्पाण्डवेयांश्च युक्तांस्तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-160 |
| + | यदाश्रौषं मागधानां वरिष्ठं जरासन्धं क्षत्रमध्ये ज्वलन्तम्। |
| + | दोर्भ्यां हतं भीमसेनेन गत्वा तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-161 |
| + | यदाश्रौषं दिग्जये पाण्डुपुत्रैर्वशीकृतान्भूमिपालान्प्रसह्य। |
| + | महाक्रतुं राजसूयं कृतं च तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-162 |
| + | यदाश्रौषं द्रौपदीमश्रुकण्ठीं सभां नीतां दुःखितामेकवस्त्राम्। |
| + | रजस्वलां नाथवतीमनाथवत्तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-163 |
| + | यदाश्रौषं वाससां तत्र राशिं समाक्षिपत्कितवो मन्दबुद्धिः। |
| + | दुःशासनो गतवान्नैव चान्तं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-164 |
| + | यदाश्रौषं हृतराज्यं युधिष्ठिरं पराजितं सौबलेनाक्षवत्याम्। |
| + | अन्वागतं भ्रातृभिरप्रमेयैस्तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-165 |
| + | यदाश्रौषं विविधास्तत्र चेष्टा धर्मात्मनां प्रस्थितानां वनाय। |
| + | ज्येष्ठप्रीत्या क्लिश्यतां पाण्डवानां तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-166 |
| + | यदाश्रौषं स्नातकानां सहस्रैरन्वागतं धर्मराजं वनस्थम्। |
| + | भिक्षाभुजां ब्राह्मणानां महात्मनां तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-167 |
| + | यदाश्रौषमर्जुनं देवदेवं किरातरूपं त्र्यम्बकं तोष्य युद्धे। |
| + | अवाप्तवन्तं पाशुपतं महास्त्रं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-168 |
| + | (यदाश्रौषं वनवासे तु पार्थान्समागतान्महर्षिभिः पुगणैः। |
| + | उपास्यमानान्सगणैर्जातसख्यान्तदा नाशंसे विजयाय संजय॥) |
| + | यदाश्रौषं त्रिदिवस्थं धनञ्जयं शक्रात्साक्षाद्दिव्यमस्त्रं यथावत्। |
| + | अधीयानं शंसितं सत्यसन्धं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-169 |
| + | यदाश्रौषं तीर्थयात्रानिवृत्तं पाण्डोस्सुतं सहितं रोमशेन। |
| + | तस्मादश्रौषीदर्जुनस्यार्थलाभं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ |
| + | यदाश्रौषं कालकेयाः ततस्ते पौलोमानो वरदानाच्च दृप्ताः। |
| + | देवैरजेया निर्जिताश्चार्जुनेन तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-170 |
| + | यदाश्रौषमसुराणां वधार्थे किरीटिनं यान्तममित्रकर्शनम्। |
| + | कृतार्थं चाप्यागतं शक्रलोकात् तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-171 |
| + | (यदाश्रौषं तीर्थयात्राप्रवृत्तं पाण्डोः सुतं सहितं लोमशेन। |
| + | तस्मादश्रौषीदर्जुनस्यार्थलाभं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥) |
| + | यदाश्रौषं वैश्रवणेन सार्धं समागतं भीममन्यांश्च पार्थान्। |
| + | तस्मिन्देशे मानुषाणामगम्ये तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-172 |
| + | यदाश्रौषं घोषयात्रागतानां बन्धं गन्धर्वैर्मोक्षणं चार्जुनेन। |
| + | स्वेषां सुतानां कर्णबुद्धौ रतानां तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-173 |
| + | यदाश्रौषं यक्षरूपेण धर्मं समागतं धर्मराजेन सूत। |
| + | प्रश्नान्कांश्चिद्विब्रुवाणं च सम्यक्तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-174 |
| + | यदाश्रौषं न विदुर्मामकास्तान्प्रच्छन्नरूपान्वसतः पाण्डवेयान्। |
| + | विराटराष्ट्रे सह कृष्णया च तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-175 |
| + | यदाश्रौषं तान्यथाऽज्ञातवासेऽज्ञायमानान्मामकानां सकाशे। |
| + | दक्षान्पार्थान्चरितश्चाग्निकल्पां स्तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ |
| + | (यदाश्रौषं कीचकानां वरिष्ठं निषूदितं भ्रातृशतेन सार्धम्। |
| + | द्रौपद्यर्थं भीमसेनेन संख्ये तदा नाशंसे विजयाय संजय॥) |
| + | यदाश्रौषं मामकानां वरिष्ठान्धनञ्जयेनैकरथेन भग्नान्। |
| + | विराटराष्ट्रे वसता महात्मना तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-176 |
| + | यदाश्रौषं सत्कृतां मत्स्यराज्ञा सुतां दत्तामुत्तरामर्जुनाय। |
| + | तां चार्जुनः प्रत्यगृह्णात्सुतार्थे तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-177 |
| + | यदाश्रौषं निर्जितस्याधनस्य प्रव्राजितस्य स्वजनात्प्रच्युतस्य। |
| + | अक्षौहिणीः सप्त युधिष्ठिरस्य तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-178 |
| + | यदाश्रौषं माधवं वासुदेवं सर्वात्मना पाण्डवार्थे निविष्टम्। |
| + | यस्येमां गां विक्रममेकमाहुस्तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-179 |
| + | यदाश्रौषं नरनारायणौ तौ कृष्णार्जुनौ वदतो नारदस्य। |
| + | अहं द्रष्टा ब्रह्मलोके च सम्यक्तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-180 |
| + | यदाश्रौषं लोकहिताय कृष्णं शमार्थिनमुपयातं कुरूणाम्। |
| + | शमं दुर्वार[कुर्वाण]मकृतार्थं च यातं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-181 |
| + | यदाश्रौषं कर्णदुर्योधनाभ्यां बुद्धिं कृतां निग्रहे केशवस्य। |
| + | तं चात्मानं बहुधा दर्शयानं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-182 |
| + | यदाश्रौषं वासुदेवे प्रयाते रथस्यैकामग्रतस्तिष्ठमानाम्। |
| + | आर्तां पृथां सान्त्वितां केशवेन तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-183 |
| + | यदाश्रौषं मन्त्रिणं वासुदेवं तथा भीष्मं शान्तनवं च तेषाम्। |
| + | भारद्वाजं चाशिषोऽनुब्रुवाणं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-184 |
| + | यदाश्रौषं कर्ण उवाच भीष्मं नाहं योत्स्ये युध्यमाने त्वयीति। |
| + | हित्वा सेनामपचक्राम चापि तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-185 |
| + | यदाश्रौषं वासुदेवार्जुनौ तौ तथा धनुर्गाण्डीवमप्रमेयम्। |
| + | त्रीण्युग्रवीर्याणि समागतानि तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-186 |
| + | यदाश्रौषं कश्मलेनाभिपन्ने रथोपस्थे सीदमानेऽर्जुने वै। |
| + | कृष्णं लोकान्दर्शयानं शरीरे तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-187 |
| + | यदाश्रौषं भीष्मममित्रकर्शनं निघ्नन्तमाजावयुतं रथानाम्। |
| + | नैषां कश्चिद्विद्यते[बध्यते] ख्यातरूपस्तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-188 |
| + | यदाश्रौषं चापगेयेन संख्ये स्वयं मृत्युं विहितं धार्मिकेण। |
| + | तञ्चा[च्चा]कार्षुः पाण्डवेयाः प्रहृष्टास्तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-189 |
| + | यदाश्रौषं भीष्ममत्यन्तशूरं विहत्य[हतं] पार्थेनाहवेष्वप्रधृष्यम्। |
| + | शिखण्डिनं पुरतः स्थापयित्वा तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-190 |
| + | यदाश्रौषं शरतल्पे शयानं वृद्धं वीरं सादितं चित्रपुङ्खैः। |
| + | भीष्मं कृत्वा सोमक अनल्पशेषांस्तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-191 |
| + | यदाश्रौषं शान्तनवे शयाने पानीयार्थे चोदितेनार्जुनेन। |
| + | भूमिं भित्त्वा तर्पितं तत्र भीष्मं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-192 |
| + | यदा वायुश्शक्र[श्चन्द्र]सूर्यौ च युक्तौ कौन्तेयानामनुलोमा जयाय। |
| + | नित्यं चास्माञ्श्वापदा भीषयन्ति तदा नाशंसे बिजयाय संजय॥ 1-1-193 |
| + | यदा द्रोणो विविधानस्त्रमार्गान्निदर्शयन्समरे चित्रयोधी। |
| + | न पाण्डवाञ्श्रेष्ठतरान्निहन्ति तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-194 |
| + | यदाश्रौषं चास्मदीयान्महारथान्व्यवस्थितानर्जुनस्यान्तकाय। |
| + | संशप्तक अन्निहतानर्जुनेन तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-195 |
| + | यदाश्रौषं व्यूहमभेद्यमन्यैर्भारद्वाजेनात्तशस्त्रेण गुप्तम्। |
| + | भित्त्वा सौभद्रं वीरमेकं प्रविष्टं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-196 |
| + | यदाभिमन्युं परिवार्य बालं सर्वे हत्वा हृष्टरूपा बभूवुः। |
| + | महारथाः पार्थमशक्नुवन्तस्तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-197 |
| + | यदाश्रौषमभिमन्युं निहत्य हर्षान्मूढान्क्रोशतो धार्तराष्ट्रान्। |
| + | क्रोधादुक्तं सैन्धवे चार्जुनेन तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-198 |
| + | यदाश्रौषं सैन्धवार्थे प्रतिज्ञां प्रतिज्ञातां तद्वधायार्जुनेन। |
| + | सत्यां तीर्णां शत्रुमध्ये च तेन तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-199 |
| + | यदाश्रौषं श्रान्तहये धनञ्जये मुक्त्वाहयान्पाययित्वोपवृत्तान्। |
| + | पुनर्युक्त्वा वासुदेवं प्रयातं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-200 |
| + | यदाश्रौषं वाहनेष्वक्षमेषु रथोपस्थे तिष्ठता पाण्डवेन। |
| + | सर्वान्योधान्वारितानर्जुनेन तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-201 |
| + | यदाश्रौषं नागबलैः सुदुःसहं द्रोणानीकं युयुधानं प्रमथ्य। |
| + | यातं वार्ष्णेयं यत्र तौ कृष्णपार्थौ तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-202 |
| + | यदाश्रौषं कर्णमासाद्य मुक्तं वधाद्भीमं कुत्सयित्वा वचोभिः। |
| + | धनुष्कोट्याऽऽतुद्य कर्णेन वीरं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-203 |
| + | यदा द्रोणः कृतवर्मा कृपश्च कर्णो द्रौणिर्मद्रराजश्च शूरः। |
| + | अमर्षयन्सैन्धवं वध्यमानं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-204 |
| + | यदाश्रौषं देवराजेन दत्तां दिव्यां शक्तिं व्यंसितां माधवेन। |
| + | घटोत्कचे राक्षसे घोररूपे तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-205 |
| + | यदाश्रौषं कर्णघटोत्कचाभ्यां युद्धे मुक्तां सूतपुत्रेण शक्तिम्। |
| + | यया वध्यः समरे सव्यसाची तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-206 |
| + | यदाश्रौषं द्रोणमाचार्यमेकं धृष्टद्युम्नेनाभ्यतिक्रम्य धर्मम्। |
| + | रथोपस्थे प्रायगतं विशस्तं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-207 |
| + | यदाश्रौषं द्रौणिना द्वैरथस्थं माद्रीसुतं नकुलं लोकमध्ये। |
| + | समं युद्धे मण्डलश[लेभ्य]श्चरन्तं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-208 |
| + | यदा द्रोणे निहते द्रोणपुत्रो नारायणं दिव्यमस्त्रं विकुर्वन्। |
| + | नैषामन्तं गतवान्पाण्डवानां तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-209 |
| + | यदाश्रौषं भीमसेनेन पीतं रक्तं भ्रातुर्युधि दुःशासनस्य। |
| + | निवारितं नान्यतमेन भीमं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-210 |
| + | यदाश्रौषं कर्णमत्यन्तशूरं हतं पार्थेनाहवेष्वप्रधृष्यम्। |
| + | तस्मिन्भ्रातॄणां विग्रहे देवगुह्ये तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-211 |
| + | यदाश्रौषं द्रोणपुत्रं च शूरं दुःशासनं कृतवर्माणमुग्रम्। |
| + | युधिष्ठिरं धर्मराजं जयन्तं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-212 |
| + | यदाश्रौषं निहतं मद्रराजं रणे शूरं धर्मराजेन सूत। |
| + | सदा संग्रामे स्पर्धते यस्तु कृष्णं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-213 |
| + | यदाश्रौषं कलहद्यूतमूलं मायाबलं सौबलं पाण्डवेन। |
| + | हतं संग्रामे सहदेवेन पापं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-214 |
| + | यदाश्रौषं श्रान्तमेकं शयानं ह्रदं गत्वा स्तम्भयित्वा तदम्भः। |
| + | दुर्योधनं विरतं भग्नशक्तिं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-215 |
| + | यदाश्रोषं पाण्डवांस्तिष्ठमानान्गत्वा ह्रदे वासुदेवेन सार्धम्। |
| + | अमर्षणं धर्षयतः सुतं मे तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-216 |
| + | यदाश्रौषं विविधांश्चित्रमार्गान्गदायुद्धे मण्डलशश्चरन्तम्। |
| + | मिथ्याहतं वासुदेवस्य बुद्ध्या तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-217 |
| + | यदाश्रौषं द्रोणपुत्रादिभिस्तैहृतान्पञ्चालान्द्रौपदेयांश्चसुप्तान्। |
| + | कृतं बीभत्समयशस्यं च कर्म तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-218 |
| + | यदाश्रौषं भीमसेनानुयातेनाश्वत्थाम्ना परमास्त्रं प्रयुक्तम्। |
| + | क्रुद्धेनैषीकमवधीद्येन गर्भं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-219 |
| + | यदाश्रौषं ब्रह्मशिरोऽर्जुनेन स्वस्तीत्युक्त्वास्त्रमस्त्रेण शान्तम्। |
| + | अश्वत्थाम्ना मणिरत्नं च दत्तं तदा नाशंसे विजयाय संजय॥ 1-1-220 |
| + | यदाश्रौषं द्रोणपुत्रेण गर्भे वैराट्या वै पात्यमाने महास्त्रैः। |
| + | द्वैपायनः केशवो द्रोणपुत्रं परस्परेणाभिशापैः शशाप॥ 1-1-221 |
| + | शोच्या गान्धारी पुत्रपौत्रैविहीना तथा बन्धुभिः पितृभिर्भ्रातृभिश्च। |
| + | कृतं कार्यं दुष्करं पाण्डवेयैः प्राप्तं राज्यमसपत्नं पुनस्तैः॥ 1-1-222 |
| + | कष्टं युद्धे दश शेषाः श्रुता मे त्रयोऽस्माकं पाण्डवानां च सप्त। |
| + | द्व्यूना विंशतिराहताक्षौहिणीनां तस्मिन्संग्रामे भैरवे क्षत्रियाणाम्॥ 1-1-223 |
| + | तमस्त्वतीव विस्तीर्णं मोह आविशतीव माम्। |
| + | संज्ञां नोपलभे सूत मनो विह्वलतीव मे॥ 1-1-224 |
| + | [[:Category:Dhrtarashtra|''Dhrtarashtra'']] [[:Category:Discussion|''Discussion'']] [[:Category:Sanjay|''Sanjay'']] [[:Category:reasons|''reasons'']] [[:Category:hope|''hope'']] [[:Category:loss of hope|''loss of hope'']] [[:Category:victory|''victory'']] [[:Category:धृतराष्ट्र|''धृतराष्ट्र'']] [[:Category:वार्तालाप|''वार्तालाप'']] [[:Category:संजय|''संजय'']] [[:Category:कारण|''कारण'']] [[:Category:विजय|''विजय'']] [[:Category:आशा|''आशा'']] [[:Category:ध्रतराष्ट्रका संजयके साथ वार्तालाप|''ध्रतराष्ट्रका संजयके साथ वार्तालाप'']] [[:Category:ध्रतराष्ट्रने विजयकी आशा छोड़ने के कारण|''ध्रतराष्ट्रने विजयकी आशा छोड़ने के कारण'']] |
| | | |
− | प्रसह्य वित्ताहरणं न कल्कस्तान्येव भावोपहतानि कल्कः॥ 1-1-280
| + | सौतिरुवाच इत्युक्त्वा धृतराष्ट्रोऽथ विलप्य बहुदुःखितः। |
| + | मूर्च्छितः पुनराश्वस्तः संजयं वाक्यमब्रवीत्॥ 1-1-225 |
| + | धृतराष्ट्र उवाच संजयैवं गते प्राणांस्त्यक्तुमिच्छामि मा चिरम्। |
| + | स्तोकं ह्यपि न पश्यामि फलं जीवितधारणे॥ 1-1-226 |
| + | सौतिरुवाच तं तथावादिनं दीनं विलपन्तं महीपतिम्। |
| + | निःश्वसन्तं यथा नागं मुह्यमानं पुनः पुनः। |
| + | गावल्गणिरिदं धीमान्महार्थं वाक्यमब्रवीत्॥ 1-1-227 |
| + | संजय उवाच श्रुतवानसि वै राजन्महोत्साहान्महाबलान्। |
| + | द्वैपायनस्य वदतो नारदस्य च धीमतः॥ 1-1-228 |
| + | महत्सु राजवंशेषु गुणैः समुदितेषु च। |
| + | जातान्दिव्यास्त्रविदुषः शक्रप्रतिमतेजसः॥ 1-1-229 |
| + | धर्मेण पृथिवीं जित्वा यज्ञैरिष्ट्वाप्तदक्षिणैः। |
| + | अस्मिँल्लोके यशः प्राप्य ततः कालवशंगतान्॥ 1-1-230 |
| + | शैब्यं महारथं वीरं सृञ्जयं जयतां वरम्। |
| + | सुहोत्रं रन्तिदेवं च काक्षीवन्तम्महाद्युतिम्[मथौशिजम्]॥ 1-1-231 |
| + | बाह्लीकं दमनं चैव[द्यं] शर्यातिमजितं नलम्। |
| + | विश्वामित्रममित्रघ्नमम्बरीषं महाबलम्॥ 1-1-232 |
| + | मरुत्तं मनुमिक्ष्वाकुं गयं भरतमेव च। |
| + | रामं दाशरथिं चैव शशबिन्दुं भगीरथम्॥ 1-1-233 |
| + | कृतवीर्यं महाभागं तथैव जनमेजयम्। |
| + | ययातिं शुभकर्माणं देवैर्यो याजितः स्वयम्॥ 1-1-234 |
| + | चैत्ययूपाङ्किता भूमिर्यस्येयं सवनाकरा। |
| + | इति राज्ञां चतुर्विंशन्नारदेन सुरर्षिणा॥ 1-1-235 |
| + | पुत्रशोकाभितप्ताय पुरा श्यैब्या[श्वैत्या]य कीर्तितम्। |
| + | तेभ्यश्चान्ये गताः पूर्वं राजानो बलवत्तराः॥ 1-1-236 |
| + | महारथा महात्मानः सर्वैः समुदिता गुणैः। |
| + | पूरुः कुरुर्यदुः शूरो विष्वगश्वो महाद्युतिः॥ 1-1-237 |
| + | अणुहो युवनाश्वश्च ककुत्स्थो विक्रमी रघुः। |
| + | विजयो वीतिहोत्रोऽङ्गो भवः श्वेतो बृहद्गुरुः॥ 1-1-238 |
| + | उशीनरः शतरथः कङ्को दुलिदुहो द्रुमः। |
| + | दम्भोद्भवः परो वेनः सगरः संकृतिर्निमिः॥ 1-1-239 |
| + | अजेयः परशुः पुण्ड्रः शम्भुर्देवावृधोऽनघः। |
| + | देवाह्वयः सुप्रतिमः सुप्रतीको बृहद्रथः॥ 1-1-240 |
| + | महोत्साहो विनीतात्मा सुक्रतुः नैषधो नलः। |
| + | सत्यव्रतः शान्तभयः सुमित्रः सुबलः प्रभुः॥ 1-1-241 |
| + | जानुजङ्घोऽनरण्योऽर्कः प्रियभृत्यः शुभ[चि]व्रतः। |
| + | बलबन्धुर्निरामर्दः केतुशृङ्गो बृहद्बलः। |
| + | धृष्टकेतुर्बृहत्केतुर्दीप्तकेतुर्निरामयः॥ 1-1-242 |
| + | अवीक्षिच्चपलो धूर्तः कृतबन्धुर्दृढेषुधिः। |
| + | महापुराणसम्भाव्यः प्रत्यङ्गः परहा श्रुतिः॥ 1-1-243 |
| + | एते चान्ये च राजानः शतशोऽथ सहस्रशः। |
| + | श्रूयन्ते शतशश्चान्ये संख्याताश्चैव पद्मशः॥ 1-1-244 |
| + | हित्वा सुविपुलान्भोगान्बुद्धिमन्तोमहाबलाः। |
| + | राजानो निधनं प्राप्तास्तव पुत्रा इव प्रभो॥ 1-1-245 |
| + | येषां दिव्यानि कर्माणि विक्रमस्त्याग एव च। |
| + | माहात्म्यमपि चास्तिक्यंसत्यंशौचं दयार्जवम्॥ 1-1-246 |
| + | विद्वद्भिः कथ्यते लोके पुराणे कविसत्तमैः। |
| + | सर्वर्द्धिगुणसम्पन्नास्ते चापि निधनं गताः॥ 1-1-247 |
| + | तव पुत्रा दुरात्मानः प्रतप्ताश्चैव मन्युना। |
| + | लुब्धा दुर्वृत्तभूयिष्ठा न ताञ्छोचितुमर्हसि॥ 1-1-248 |
| + | श्रुतवानसि मेधावी बुद्धिमान्प्राज्ञसम्मतः। |
| + | येषां शास्त्रानुगा बुद्धिर्न ते मुह्यन्ति भारत॥ 1-1-249 |
| + | निग्रहानुग्रहौ चापि विदितौ ते नराधिप। |
| + | नात्यन्तमेवानुवृत्तिः कार्या ते पुत्ररक्षणे॥ 1-1-250 |
| + | भवितव्यं तथा तच्च नानुशोचितुमर्हसि। |
| + | दैवं प्रज्ञाविशेषेण को निवर्तितुमर्हति॥ 1-1-251 |
| + | विधातृविहितं मार्गं न कश्चिदतिवर्तते। |
| + | कालमूलमिदं सर्वं भावाभावौ सुखासुखे॥ 1-1-252 |
| + | कालः सृजति भूतानि कालः संहरते प्रजाः। |
| + | कालः प्रजाः निर्दहति[संहरन्तं प्रजाः कालं] कालः शमयते पुनः॥ 1-1-253 |
| + | कालो हि कुरुते भावान्सर्वलोके शुभाशुभान्। |
| + | कालः संक्षिपते सर्वाः प्रजा विसृजते पुनः॥ 1-1-254 |
| + | कालः सुप्तेषु जागर्ति कालो हि दुरतिक्रमः। |
| + | कालः सर्वेषु भूतेषु चरत्यविधृतः समः॥ 1-1-255 |
| + | अतीतानागता भावा ये च वर्तन्ति साम्प्रतम्। |
| + | तान्कालनिर्मितान्बुद्धवा न संज्ञां हातुमर्हसि॥ 1-1-256 |
| + | सौतिरुवाच इत्येवं पुत्रशोकार्तं धृतराष्ट्रं जनेश्वरम्। |
| + | आश्वास्य स्वस्थमकरोत्सूतो गावल्गणिस्तदा॥ 1-1-257 |
| + | अत्रोपनिषदं पुण्यां कृष्णद्वैपायनोऽब्रवीत्। |
| + | विद्वद्भिः कथ्यते लोके पुराणे कविसत्तमैः॥ 1-1-258 |
| + | [[:Category:Sanjay|''Sanjay'']] [[:Category:Consoles|''Consoles'']] [[:Category:grieving|''grieving'']] [[:Category:Dhrtarashtra|''Dhrtarashtra'']] [[:Category:grief|''grief'']] [[:Category:Dhrtarashtra|''Dhrtarashtra'']][[:Category:पुत्रशोक|''पुत्रशोक'']] [[:Category:पुत्रशोक|''पुत्रशोक'']] [[:Category:व्याकुल|''व्याकुल'']] [[:Category:संजय|''संजय'']][[:Category:समजाना|''समजाना'']] |
| | | |
− | इति श्रीमहाभारते आदिपर्वणि अनुक्रमणिकापर्वणि ग्रन्थारम्भे प्रथमोऽध्यायः॥ 1 ॥ | + | भारताध्ययनं पुण्यमपि पादमधीयतः। |
| + | श्रद्दधानस्य पूयन्ते सर्वपापान्यशेषतः॥ 1-1-259 |
| + | देवा देवर्षयो ह्यत्र तथा ब्रह्मर्षयोऽमलाः। |
| + | कीर्त्यन्ते शुभकर्माणस्तथा यक्षा महोरगाः॥ 1-1-260 |
| + | भगवान्वासुदेवश्च कीर्त्यतेऽत्र सनातनः। |
| + | स हि सत्यमृतं चैव पवित्रं पुण्यमेव च॥ 1-1-261 |
| + | शाश्वतं ब्रह्म परमं ध्रुवं ज्योतिः सनातनम्। |
| + | यस्य दिव्यानि कर्माणि कथयन्ति मनीषिणः॥ 1-1-262 |
| + | असच्च सदसच्चैव यस्माद्विश्वं प्रवर्तते। |
| + | संततिश्च प्रवृत्तिश्च जन्ममृत्युपुनर्भवाः॥ 1-1-263 |
| + | अध्यात्मं श्रूयते यच्च पञ्चभूतगुणात्मकम्। |
| + | अव्यक्तादि परं यच्च स एव परिगीयते॥ 1-1-264 |
| + | यत्तद्यतिवरा मुक्ता ध्यानयोगबलान्विताः। |
| + | प्रतिबिम्बमिवादर्शे पश्यन्त्यात्मन्यवस्थितम्॥ 1-1-265 |
| + | श्रद्दधानः सदा युक्तः सदा धर्मपरायणः। |
| + | आसेवन्निममध्यायं नरः पापात्प्रमुच्यते॥ 1-1-266 |
| + | अनुक्रमणिकाध्यायं भारतस्येममादितः। |
| + | आस्तिकः सततं शृण्वन्न कृच्छ्रेष्ववसीदति॥ 1-1-267 |
| + | उभे संध्ये जपन्किंचित्सद्यो मुच्येत किल्बिषात्। |
| + | अनुक्रमण्या यावत्स्यादह्ना रात्र्या च संचितम्॥ 1-1-268 |
| + | भारतस्य वपुर्ह्येतत्सत्यं चामृतमेव च। |
| + | नवनीतं यथा दध्नो द्विपदां ब्राह्मणो यथा॥ 1-1-269 |
| + | आरण्यकं च वेदेभ्य ओषधिभ्योऽमृतं यथा। |
| + | ह्रदानामुदधिः श्रेष्ठो गौर्वरिष्ठा चतुष्पदाम्॥ 1-1-270 |
| + | यथैतानीतिहासानां तथा भारतमुच्यते। |
| + | यश्चैनं श्रावयेच्छ्राद्धे ब्राह्मणान्पादमन्ततः॥ 1-1-271 |
| + | अक्षय्यमन्नपानं वै पितॄंस्तस्योपतिष्ठते। |
| + | इतिहासपुराणाभ्यां वेदं समुपबृंहयेत्॥ 1-1-272 |
| + | बिभेत्यल्पश्रुताद्वेदो मामयं प्रत[ह]रिष्यति। |
| + | कार्ष्णं वेदमिमं विद्वान्श्रावयित्वार्थमश्नुते॥ 1-1-273 |
| + | भ्रूणहत्यादिकं चापि पापं जह्यादसंशयम्। |
| + | य इमं शुचिरध्यायं पठेत्पर्वणि पर्वणि॥ 1-1-274 |
| + | अधीतं भारतं तेन कृत्स्नं स्यादिति मे मतिः। |
| + | यश्यैनं शृणुयान्नित्यमार्षं श्रद्धासमन्वितः॥ 1-1-275 |
| + | स दीर्घमायुः कीर्तिं च स्वर्गतिं चाप्नुयान्नरः। |
| + | एकतश्चतुरो वेदान्भारतं चैतदेकतः॥ 1-1-276 |
| + | पुरा किल सुरैः सर्वैः समेत्य तुलया धृतम्। |
| + | चतुर्भ्यः सरहस्येभ्यो वेदेभ्यो ह्यधिकं यदा॥ 1-1-277 |
| + | तदा प्रभृति लोकेऽस्मिन्महाभारतमुच्यते। |
| + | महत्त्वे च गुरुत्वे च ध्रियमाणं यतोऽधिकम्॥ 1-1-278 |
| + | महत्त्वाद्भारवत्त्वाच्च महाभारतमुच्यते। |
| + | निरुक्तमस्य यो वेद सर्वपापैः प्रमुच्यते॥ 1-1-279 |
| + | तपो न कल्कोऽध्ययनं न कल्कः स्वाभाविको वेदविधिर्न कल्कः। |
| + | प्रसह्य वित्ताहरणं न कल्कस्तान्येव भावोपहतानि कल्कः॥ 1-1-280 |
| + | इति श्रीमहाभारते आदिपर्वणि अनुक्रमणिकापर्वणि ग्रन्थारम्भे प्रथमोऽध्यायः॥ 1 ॥ |
| + | [[:Category:significance of Mahabharat|''significance of Mahabharat'']] [[:Category:importance of Mahabharat|''importance of Mahabharat'']] [[:Category:importance|''importance'']] [[:Category:significance|''significance'']] [[:Category:significance of first chapter of Mahabharat|''Category:significance of first chapter of Mahabharat'']] [[:Category:Significance of anukramanika adhyaya of Mahabharat|''Category:Significance of anukramanika adhyaya of Mahabharat'']] [[:Category:first|''first'']] [[:Category:chapter|''chapter'']] [[:Category:anukramanika|''anukramanika'']] [[:Category:adhyaya|''adhyaya'']] [[:Category:महाभारत का महत्व|''महाभारत का महत्व'']] [[:Category:अनुक्रमाणिका अध्याय का महत्व|''अनुक्रमाणिका अध्याय का महत्व'']] [[:Category:महाभारत|''महाभारत'']] [[:Category:महत्त्व|''महत्त्व'']] [[:Category:अनुक्रमाणिका|''अनुक्रमाणिका'']] [[:Category:अध्याय|''अध्याय'']] |